کارگاه طراحی معماری

عدم تطابق بین حساسیت ها، علاقه مندی ها، نگرش ها و ارزش ها نزد مدرس و دانشجو نسبت به عناصر ارزشمند و درخور توجه موقعیت طراحی، همواره در آموزش معماری تجربه شده است. به طور مشخص تا زمانی که عناصر درخور توجه از دیدگاه مدرس در سامانه ارزشی دانشجو نهادینه نشود، باوری به ارزشمندی و سودمندی آن ها در فرایند طراحی نیز در دانشجو به وجود نخواهد آمد و تضمینی برای توجه به آن ها و به کارگیری شان در عمل وجود نخواهد داشت. بنابراین پرسش اصلی مقاله این است که «درونی سازی یک ارزش و جای دهی آن در سامانه ارزشی دانشجو، در کارگاه طراحی معماری، چگونه اتفاق می افتد؟» بدین ترتیب هدف اصلی مقاله نیز تدوین و طراحی یک مدل یا چارچوب نظری برای «درونی سازی ارزش ها»ست. در این مسیر، ابتدا با تفسیر و تحلیل منطقی بر منابع کتابخانه ای به ویژه مدل پنج مرحله ای رشد در حوزه یادگیری عاطفی، یک الگوی آموزشی برای «درونی سازی ارزش ها» پیشنهاد می شود که از مواجهه عاطفی یادگیرنده با ارزش چیزها حکایت دارد و هرچه این مراحل پیشتر می روند، آن چیز یا ارزش در ساختار درونی کنترل کننده رفتار شخص بیشتر جای می گیرد. مدل یادشده دارای پنج مرحله است: انگیزش غیرفعال، انگیزش فعال، طرح ریزی سناریوی کشف ارزش، طرح ریزی تمرین مواجهه با چند ارزش و در نهایت تعریف تمرین در موقعیت های مختلف. سپس برای سنجش کارایی عملی مدل پیشنهادشده نیز یک آزمون میدانی طراحی، اجرا و گزارش شده است. آزمون از نوع شبه آزمایشی یا شبه تجربی بود و نتایجش گواه آن است که بهره گیری از الگوی پیشنهادی، توسط مدرس کارگاه طراحی، می تواند زمینه ساز رشد عاطفی دانشجویان نسبت به چیزی که مدنظر مدرس است، باشد و به این ترتیب دانشجو آن را، در صورت حضور در موقعیت طراحی، مهم شمرده و در تصمیم گیری هایش در فرایند طراحی وارد می کند.

بیش از نیم قرن از آموزش معماریدر ایران می گذرد و طی این دوران همواره در سرفصل دوره های مختلف، دروس طراحی معماری یکی از مهم ترین دروس در زمینه آموزش معماری امروز ایران به شمار می آمده است.در روند عمومی آموزش این دروس، آموزش و درک مفاهیم بر اساس رابطه استاد و شاگردی شکل گرفته است که در آن دانشجو با قوه خلاق خود به دنبال ایده یابی و مدرس با دیدگاهی نقادانه به پردازش و ارزیابی ایده می پردازند. برخی از دانشجویان از این روش آموزش گله مند هستند و می گویند که مدرسان فقط از کارهای آنها ایراد می گیرند وتصور می کنند که این نوع آموزش مانع خلاقیت آنهاست. از طرف دیگر، به نظر می رسد که در واقعیت این مشکل در عملکرد برخی از مدرسان وجود دارد. در این مطالعه تلاش شده است تا چارچوب علمی برای بررسی نحوه ارزیابی نقادانه مدرس و یافتن وجوه مثبت و منفی آن در خصوص تفکر خلاق دانشجو ارائه شود. در سالهای اخیر، تفکر به عنوان موضوعی اصلی مورد توجه اندیشمندان مختلف، به خصوص روانشناسان شناختی، قرار گرفته است. از این رو، نظریه های در حوزه روانشناسی شناختی به عنوان مبنای مناسبی در این تحقیق در نظر گرفته شده است. نتایج بررسی ، به منظور استفاده آگاهانه از روش نقد، وجوه تفکر انتقادی مدرس و تأثیر آن بر تفکر خلاق دانشجو را نشان می دهد.

محیط زندگی با تعریف روشن عرصه های فردی و جمعی و ایجاد سلسله مراتب فضایی سامان می یابد و عرصه های تعریف شده احساس تعلق افراد به محیط را افزایش می دهد. محیط های آموزشی ازجمله محیط آموزش معماری نیز به چنین عرصه هایی نیاز دارند. این مقاله، عرصه کار فردی در کارگاه طراحی معماری را به عنوان مکملی برای عرصه کارجمعی و عاملی تأثیرگذار بر کیفیت محیط آموزش مطرح می کند. هدف این پژوهش کیفی، معرفی عرصه کارفردی به عنوان قرارگاه رفتاری کارآمد در کارگاه طراحی معماری است. روش تحقیق، تحلیلی- توصیفی است و رویه عملی آن استفاده از منابع کتابخانه ای و بررسی12 دانشکده معماری در10 کشور جهان به صورت مشاهده و مصاحبه است. به منظور برخورد با طیفی وسیع، نمونه ها از نقاط مختلف جهان انتخاب و برای فراهم شدن امکان مقایسه، اطلاعات جمع آوری شده در قالب جداولی با ساختار یکسان تنظیم شده است. در راستای پژوهش، لزوم وجود عرصه کارفردی در کارگاه از دو جهت-آموزش معماری و علوم رفتاری- بررسی شده است؛ نمونه های موردی نیز بر اساس شاخصه های شکل گیری عرصه کارفردی به عنوان یک قرارگاه رفتاری مورد بررسی قرارگرفته اند. نتایج نشان می دهد تعریف عرصه کارفردی بنا به نیاز واقعی دانشجویان صورت گرفته و تأثیر مثبتی بر یادگیری و افزایش حس تعلق آن ها به محیط آموزشی می گذارد. با توجه به سیاست های آموزشی و قابلیت های فضایی، این عرصه، قلمروهایی با طیفی از مرزهای فیزیکی تا مرزهای روانی را در برمی گیرد. درپایان می توان گفت، تعریف عرصه کارفردی با مرزهایی روشن، در عین انعطاف پذیری و حفظ ارتباط آن با عرصه کارجمعی، این قلمرو را به فضایی کارآمد بدل خواهد کرد.

مطالعات بر روی فرایند یادگیری از قرن بیستم آغاز شد. روان شناسان رفتارگرا یادگیری را امری موروثی و تابع حواس می دانستند؛ با مطالعات تکمیلی شناخت گرایان یادگیری محصول تمایزات ذهنی یادگیرنده ها عنوان شد. درواقع تمایزات ذهنی افراد به الگوی ثابتی در رفتار و عملکرد منجر شده که از آن به عنوان سبک یادگیری یاد می شود. منظور از سبکها ترجیح افراد در استفاده از تواناییها ی یادگیری است. این مقاله با هدف شناسایی تمایزات ذهنی یادگیرنده ها و ارتباط آن با عملکرد خلاق دانشجویان در کارگاههای طراحی معماری است. ازاین رو، این پرسش مطرح می شود که سبکهای متمایز یادگیرنده ها چگونه عملکرد آنها را متأثر می سازد؛ یا به عبارتی چگونه با بهره گیری از سبکهای متمایز یادگیرنده ها می توان در کارگاههای طراحی معماری بستری برای بروز خلاقیت دانشجویان فراهم ساخت. راهبرد اصلی برای پاسخ گویی به این پرسش، باتوجه به رویکرد کمّی تحقیق، از نوع همبستگی است که اثربخشی سبک یادگیری بر عملکرد خلاق را مورد ارزیابی قرار می دهد؛ در جمع آوری اطلاعات از ابزار سنجش سبک یادگیری هِرمان(HBDI) استفاده شده است. از نرم افزار تحلیل آماری(SPSS) برای راستی آزمایی مطالعات تئوری از طریق تحلیل داده های کمی استفاده شد. دستاوردهای این مقاله نشان می دهد که یک رابطه ی معناداری بین سبک یادگیری تعاملی و عملکرد تحصیلی وجود دارد. یافته های این تحقیق می تواند امر هدایت هر چه مؤثرتر و خلاق تر آتلیه های طراحی معماری را به ویژه با کاربست فعالیتهای گروهی بهبود بخشد.