شعر سبک خراسانی

بسیاری از نقاشی های ایران پس از اسلام در لابه لای نوشته های ادبی و اشعار، به تصویر درآمده اند. شاعر در شعر سبک خراسانی پیش از آن که شاعر باشد، تصویرگری است که تصاویر بدیع و متنوع را ابتدا در ذهنِ خود و سپس با بیانی بی نظیر در ذهنِ خوانندگان می نگارد. استفاده از اسامی رنگزاها در رنگ آمیزی فضای شعری یا حضور آن ها به عنوان جانشین رنگ در این سبک، قابل تأمّل است. شاعر سبک خراسانی گاهی با واژه های مرتبط با کتابت و نگارگری مانند نقش کردن، خامه، دفتر و گاهی به صورت غیر مستقیم از قالب های گوناگون بیانی نظیر تشبیه، از اصطلاحات و مفاهیم رنگزاها به عنوان ابزار تصویرگری مدد جسته است.از آن جایی که تا دوره صفوی در مورد رنگزا های مورد استفاده در کتابت و نگارگری ایران اطلاعات زیادی در دسترس نیست و پرداختن به این موضوع، به منظور فن شناخت این آثار تاریخی جهت حفاظت و مرمت بهتر آن ها ضروری و لازم به نظر می رسد، می توان از اطلاعات نهفته در شعر سبک خراسانی در حوزه تصویرسازی و رنگ آمیزی ها به منظور شناخت و بررسی رنگزاهای مورد استفاده در کتابت و نگارگریِ قرن 3 الی 6 ه.ق. استفاده نمود. شناسایی رنگزا هایی که به مرور زمان به فراموشی سپرده شده اند یا در طول زمان تغییر نام داده اند، از انگیزه اصلی نگارنده در تدوین پژوهش حاضر است. از مهم ترین نتایج این تحقیق، شناسایی تعدادی از رنگزاهای کهن ایران است که برای نخستین بار در این مقاله معرفی شده و با شناخت برخی از رنگزاها، قدمت استفاده از آن ها گاهی تا چندصد سال به عقب برگردانده شده است.

لامعی گ رگ انی از شعرای دربار سلجوقی در قرن پنجم هجری است که در شعرش غالب اختصاصات سبک خراسانی قابل مشاهده است. در مقاله حاضر به بخش عمده ای از این خصیصه ها در بُعد صورت و محتوا اشاره شده است. سؤال اصلی این پژوهش این است که مهم ترین ویژگی های صوری و محتوایی شعر لامعی کدام اند و برجسته ترین تفاوت ها و تشابه های شعر این شاعر در مقایسه با شعر اقران خود کدام است. برای پاسخ به این پ رس ش در بخ ش مرب وط ب ه وی ژگ ی ه ای ص وری، خصیصه های دستوری، نوشتاری و واژگانی شعر لامعی به همراه نحوه به کارگیری فنّ تشبیه در شعر این شاعر با ذکر شواهد مربوط بیان شده است و در ادامه در بخش دوم، به مهم ترین ویژگی های محتوایی شعر لامعی از قبیل تلمیح و اقسام آن (تلمیحات قرآنی و غیرقرآنی)، نحوه نگ رش شاع ر ب ه آیی ن زردشت و پیروان آن، بازتاب سخن ان حکیم ان ه و نمون ه های ی از تصویرآفرینی های معنایی بدی ع و خ اص شاعر اشاره شده است. بررسی نحوه تقلید و تتبع از شعر شاعران عرب و نیز اقتباس و اخذ مضمون از شعرای پیشین زبان فارسی توسط لامعی، از دیگر مباحث این بخش است. کلیدواژه ها: لامعی گرگانی، شعر سبک خراسانی، شعر دوره سلجوقی، بررسی صوری و محتوایی.