فارسی کرمانشاهی

پژوهش حاضر به بررسی گفتار زنان فارسی زبان کرمانشاهی، بر اساس رویکرد تسلط لیکاف ( 1975 ) پرداخته است. هدف از این پژوهش بررسی، توصیف و دسته بندی ویژگی های خاص گفتار زنان مورد مطالعه و نیز بررسی تأثیر متغیر سن بر بسامد استفاده از ویژگی های زبانی مذکور است. داده های پژوهش حاضر به روش میدانی با استفاده از پرسش نامه و مصاحبه از میان 90 زن فارسی زبان کرمانشاهی در سه رده سنی مختلف، متعلق به طبقه متوسط شهری و دارای سطح تحصیلات دیپلم و پایین تر گردآوری شد. نگارندگان در روند پژوهش به چند ویژگی زبانی جدید افزون بر ویژگی های زبانی رویکرد لیکاف دست یافتند که عبارت ا ند از: «گفتار و لحن کودکانه»، «کشش اصوات»، «زبان نمایشی»، «زبان دوری گزین» و «جاندارانگاری». یافته های پژوهش به شیوه کمّی با استفاده از آزمون مربع خی و نیز شیوۀ کیفی با گریزی بر دانش روان شناسی (نظریه سازوکار دفاعی فروید) تحلیل و تبیین شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که متغیر سن تفاوت معناداری در بسامد استفاده از این ویژگی ها ایجاد کرده است. به غیر از دو ویژگی «آهنگ خیزان در جملات خبری» و «سؤالات ضمیمه»، تمامی ویژگی های رویکرد لیکاف و ویژگی های کشف شده از سوی نگارندگان با بسامدهای مختلف در گفتار زنان مورد مطالعه موجود ند و قابلیت تعمیم به جامعه بزرگ تر و مشابه با جامعه مورد مطالعه در این پژوهش را دارند.

یکی از مقوله های زبان شناسی یک صدسال اخیر حوزه واژه های فریبکار است. این اصطلاح به معنی واژه های به ظاهر یکسان، اما در معنی متفاوتی است که در یک زبان یا در میان دو زبان به کار می رود و بی توجهی به دو معنی واژه، باعث اختلال معنی می شود. فارسی کرمانشاهی از لهجه های زبان فارسی است که در طول سده ها در شهر کرمانشاه در کنار کردی کرمانشاهی به کار رفته است. به دلایل گوناگون در این لهجه واژه ها، عبارت ها یا جمله هایی وجود دارد که در فارسی معیار به معنی دیگری به کار رفته اند. در نوشتار حاضر پس از بیان تعریف، تاریخچه و ویژگی های واژه های فریبکار، نمونه هایی از آن در فارسی کرمانشاهی استخراج و تحلیل شده است. یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که از واژه های فریبکار بررسی شده این نوشتار، 65 درصد واژه ها گسترش معنایی و 25 درصد آن فروکاست معنایی داشته است. از حیث کاربردهای بیانی بیشترین کاربرد از آن مشابهت (32.5 درصد) و پس از آن، مربوط به مجاز کل و جزء (15درصد) است. از منظر روابط معنایی بیشترین بسامد (32.5 درصد) ازآنِ رابطه تناسب و کمترین آن مربوط به تضاد (7.5 درصد) است.  

ما در جهانی زندگی می کنیم که تنوّع زبانی در آن با آهنگی هشداردهنده روبه کاهش است؛ به طوری که شمار زیادی از زبان های زنده کنونی تا صد سال آینده از میان خواهند رفت. در ماندگاری یا مرگ زبانی عوامل گوناگونی نقش دارند که ازجمله مهم ترین آن ها می توان به نگرش گویشوران نسبت به زبان های بومی اشاره کرد. کرمانشاه به عنوان شهری چندزبانه پذیرای گونه های زبانی مختلفی همچون کردی، فارسی کرمانشاهی و فارسی معیار است. در چنین جوامعی با بررسی نگرش زبانی افراد نسبت به یک گونه زبانی و گویشوران آن می توان دورنمایی از وضعیت آینده گونه های زبانی از نظرِ بقا یا زوال به دست آورد. بنابراین، در این پژوهش کوشش شد تا تصویری واقعی از جایگاه این سه گونه زبانی با استفاده از آزمون تطبیق صدا ارائه شود. تعداد 80 آزمودنی شامل 40 نفر زن و 40 نفر مردِ ساکنِ شهر کرمانشاه در دو گروه سنّی برای شرکت در این پژوهش برگزیده شدند. نتایج نشان داد که فارسی معیار، کردی و فارسی کرمانشاهی به ترتیب دارای بیشترین تا کمترین میزان نگرش مثبت بودند. زنان نسبت به مردان نگرش مثبت تری نسبت به فارسی معیار داشتند؛ اما نگرش مردان نسبت به کردی مثبت تر بود. همچنین در بررسی تأثیر متغیّر سن بر نگرش زبانی، تفاوت معناداری مشاهده نشد.