کشورهای 1+5

مناقشه هسته ای ایران و کشورهای 1+5، یکی از چالش برانگیزترین موضوعات سیاست داخلی و خارجی ایران در طی یک دهه گذشته بوده است. هدف این مقاله، بررسی مناقشه هسته ای ایران و کشورهای 1+5 در بازه زمانی 1394-1384 بر اساس نظریه بازی ها و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی است. یافته های مقاله نشان می دهد که طرفین این مناقشه از سال 1384 تا سال 1390، از بازی های جنگ فرسایشی و لبه پرتگاه در ذیل بازی های تقابل گرایانه استفاده می کردند. این بازی ها مبتنی بر عدم همکاری و تقابل بود. از سال 1390 تا سال 1394 به دلیل عدم تحقق اهداف طرفین و سخت ترشدن شرایط ادامه این بازی ها برای بازیگران، طرفین به بازی های چانه زنی و معمای زندانی در ذیل بازی های همکاری جویانه تغییر شیوه داد. همچنین بسته به نوع بازی در هر مرحله، فواصل دورهای مذاکره تعیین می شد به طوری که با گذار به بازی های همکاری جویانه، فواصل مذاکرات نیز کاهش چشمگیری یافت

پس از توافق هسته ای دو انگاره تثبیتی و تنقیدی نزد افکار عمومی مشهود بود که با یک جانبه گرایی ترامپ، انگاره دوم قوت یافت. مساله نوشتار حاضر این است که با خروج آمریکا از برجام، ایران چه باید بکند و بر چه اساسی می توان خروج گام به گام ایران را از لحاظ حقوقی و سیاسی منطقی و قانونی عنوان کرد؟ دیگر این که طرفین با چه محظوراتی مواجه بودند که توافقی را امضا کردند که در هر دو سو منتقدان فراوانی داشت؟ دو دستاورد پژوهش این است که اولا طرفین به ویژه ایران با محظورات فراوانی هنگام عقد قرارداد مواجه بودند که به رغم مخالفت با آن از هر دو طرف، با کاربست نظریه عقلانیت محصور هربرت سایمون این قرار داد چند جانبه را امضا نمودند. و انگهی با خروج آمریکا از برجام، اگر جمهوری اسلامی ایران تعهد به قرارداد را بر خلاف منافع ملی خود تلقی نماید؛ مطابق مکانیزم ماشه که یک سیستم خود بسنده است؛ قابلیت حقوقی و سیاسی تقلیل تعهدات یا برگشت به وضعیت پیشا برجامی را دارد. روش تحقیق در این مقاله تحلیلی – توصیفی با تاکید بر تحلیل تصمیم گیری مستند بر نظریه های هربرت سایمون و جک اسنایدر است.ابزار گردآوری داده ها نیز مبتنی بر منابع کتابخانه ای و اینترنتی می باشد.

مناقشه هسته ای ایران و کشورهای1 +5، یکی از چالش برانگیزترین موضوعات سیاست داخلی و خارجی ایران در طی یک دهه گذشته بوده است. پس از امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، به دلیل خروج یک جانبه آمریکا از این توافق و عدم پایبندی سایر طرف های غربی به تعهدات پیش بینی شده در آن مبین آغاز بازی جدید و یا تغییر در تاکتیک و تکنیک های بازی های قبل بود. باتوجه به لزوم تعامل سازنده با کشورهای جهان در چارچوب اصول سیاست خارجی ج.ا.ا (عزت، حکمت و مصلحت) و جلوگیری از غافل گیری در برابر اقدامات و تصمیمات کشورهای مقابل، این پژوهش باهدف پیش بینی گزینه های احتمالی پیش روی هر یک از طرفین و رفتار متقابل طرف دیگر در آینده با بهره گیری از تئوری بازی ها بررسی اسناد و مدارک و سایر بانک های اطلاعاتی مرتبط با برجام و تحلیل آن ها انجام شد.نتیجه تحقیق، بیان گر ایجاد توافق جدیدی است که خواسته های طرفین در آن به صورت عادلانه تأمین گردد. در صورت تحقق این امر، ایالات متحده با بیان عبارت های بشردوستانه و لزوم رفع تحریم های اقتصادی به منظور کاهش فشار بر مردم ایران بازگشت خود به برجام را توجیه نموده و جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به اصول سیاست های خارجی خود (عزت، حکمت و مصلحت) در خصوص مسئله برجام با طرف مقابل مذاکره می نماید.