صبحی منصور

احمد صبحی منصور –که نماد جریان قرآنیون و سنت ستیزی در مصر است – در دو میکوشد تا » الصلاة بین القرآن الکریم و المسلمین « و » القرآن و کفی مصدراً للتشریع الاسلامی « کتاب استدلالهایی برای مبنا و بنای خود فراهم سازد؛ سه مبنای وی به ترتیب ذیل است. 1( قرآن تنها منبع و مصدر تشریع اسلامی است. 2( بین نبی و رسول به عناوین شخصیّت حقیقی و حقوقی تفاوت دارد و فقط از عنوان رسول تبعیّت و پیروی واجب است، نه از نبی که شخصیّت حقیقی است. 3( پیامبر و صحابه دستور به منع کتابت دادهاند، بنابراین چیزی به عنوان حدیث )سنّت( حجیّت ندارد. از این رو وی در توجیه عدم ذکر کیفیّات تعداد رکعات نماز در قرآن و نیز عدم ذکر جزییّات دیگر موضوعات احکام مانند حج و غیر آن استدلالهایی آوردهاند که منجر به ردّ سنّتِ برگرفته از معصوم میگردد. نگارنده در این گفتار، دیدگاههای او را بر اساس نوشتارهایش بیان میدارد و کلام او چرا در دو مورد )مبنا و بنا( بررسی میکند. منصور کفایت قرآن را بر دو آیه مبتنی میداند: انعام 93 و عموم « به معنای » کلّ شیء « و » من شیء « نحل 33 . در این مقاله روشن میشود که عبارت بعلاوه قرآن شأن تبیین آیات و تعلیم کتاب را برای پیامبر قائل .» عامّ حقیقی « است نه » اضافی شده است. مبانی دیگر منصور، فرق نبی و رسول از دیدگاه قرآن و حیطه اطاعت از پیامبر است که نگارنده بر اساس قرآن به آنها پاسخ میدهد. منصور سنت را نقیض قرآن میداند و به اخبار نهی پیامبر از کتابت حدیث استناد میکند. در این مقاله روشن شده که بناهای ساخته شده توسط منصور با مبناهای او تضادّ جدّی دارد.

احمد صبحی منصور در ردیف قرآنیون معاصر و تأثیرگذار در این عرصه به شمار می آید که قرآن بسندگی مبنای اصلی گرایشات آنها محسوب می شود. ایشان با استناد به برخی از آیات قرآن تلاش می کند تا جایگاه پیامبر در غیر از شأن ابلاغ و نیز کارکرد سنت در تمامی حوزه های دینی را از اعتبار ساقط نماید. نگارندگان این پژوهش پس از بیان بخشی از آراء صبحی منصور و استدلال های وی، با استناد به آیات متعدد قرآن و با شیوه داده پردازی کتابخانه ای و روش تحلیل محتوا، کفایت قرآن برای مصدریت تشریع، تحدید گستره عصمت، حصر رسالت در تبلیغ، و عدم اعتبار سنت پیامبر خدا را که از جمله مبانی فکری صبحی منصور است، مورد نقد و بررسی قرار داده و در نهایت به این نتیجه می رسند که آراء و اندیشه-های بنیادین صبحی منصور در حوزه قرآن و سنت پیامبر جامع نگرانه نبوده و ایشان با آیات قرآن برخورد گزینشی نموده و به سیاق و روش تفسیری مورد قبول خود(روش تفسیر قرآن به قرآن) و نیز لوازم کلام خویش توجه نکرده است و در برخی موارد دچار تعارض و تناقض در گفتار شده است.