روش های تربیت دینی

در تربیت مناسکی، که یکی از حوزه های تربیت دینی است، به مباحث گوناگونی می توان پرداخت که یکی از آنها «روش های تربیت مناسکی» است. روش ها به بیان نحوة اقدام و عمل می پردازند و دارای اقسام متعددی هستند. بدین روی، این تحقیق تنها درصدد معرفی روش های گرایشی در تربیت مناسکی است. بنابراین، هدف پژوهش حاضر به دست آوردن روش های معتبر تربیتی از منابع دینی است که این امر با مراجعه به آیات الاحکام میسر شده است. در این تحقیق، از روش «توصیفی تحلیل محتوا» استفاده شده و برای جمع آوری داده ها، از روش کتابخانه ای و مراجعه به قرآن بهره گیری شده است و پس از گردآوری آیات عبادی و مناسکی و مراجعه به تفاسیر و منابع تربیتی متعدد، بیاناتی که دارای رهنمود تربیتی بوده گزینش شده و روش ها از آنها به دست آمده و در سه دستة زمینه ساز (شش روش)، ایجادی (شش روش) و اصلاحی (چهار روش) دسته بندی شده است.

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمان مقطع چهارم ابتدایی بر اساس روش های تربیت دینی است. روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی بوده، و پس از بررسی نظریات و دسته بندی های ارائه شده از روش های تربیت دینی (اسلامی)، دسته بندی باقری (1396) برای تحلیل محتوا انتخاب شد. یافته های پژوهش نشان دهنده یک سیر دارای افت و خیز در تمرکز بر استفاده از روش های تربیتی دینی در قسمت های گوناگون کتاب هدیه های آسمان مقطع چهارم ابتدایی است. یکی از نقاط قوت کتاب، عدم تمرکز بر یک روش، در سرتاسر کتاب است که به علت وجود موضوعات متفاوت و تفاوت فردی دانش آموزان مناسب تلقی می شود. همچنین با توجه به ویژگی های سنّی این دانش آموزان، توجه خاص به روش های منتج از پنج اصل شامل تحول باطن، آراستگی، تغییر ظاهر، تعقل و تذکر، مناسب به حساب می آید، زیرا این دوره سنی زمان مناسبی برای شکل گیری تربیت مناسب عقلانی-عاطفی است. در مجموع توجه به سایر روش های تربیت دینی در این کتاب به منظور بهبود و ارتقاء آن ضروری است.

هدف: پژوهش با هدف ارائه «الگوی تربیت دینی در گستره تولد تا سه سالگی» انجام شده است. پرسش اصلی پژوهش این است که مرتبه قابل تحقق هدف غایی در این گستره سنی چیست و نقشه راه تحقق آن چگونه است. نقشه راه دربرگیرنده مباحثی درباره ماهیت محتوای خاص این گستره سنی، روش های شکل دهی به پایه های اولیه دینداری، نقش مربی و ویژگی های شناختی، عاطفی و مهارتی مورد نیاز و شیوه ارزشیابی است.روش: روش پژوهش، روش توصیفی − تحلیلی − استنباطی مسئله محور است. پرسش ها بر مبانی نظری تدوین الگوی تربیت دینی عرضه می شود و با جمع آوری اطلاعات مرتبط و تحلیل آنها پاسخ ها استنباط می شود.یافته ها: نتایج یافته در بخش اهداف به کشف نظامواره اهداف تربیت دینی در قالب مرتبه قابل تحقق هدف غایی از تولد تا سه سالگی و اهداف واسطی انجامیده است. در بخش روش ها از چهار روش: درونی سازی پایه های اولیه احساسات دینی و شناخت خدا، افزایش تعالی جویی و توانمندسازی بعد جسمی بحث شده است. در مبحث نقش مربی، به نقش مربی در ذیل نقش خداوند به عنوان مربی اول اشاره شده و ویژگی های شناختی، عاطفی و مهارتی لازم برای انجام مطلوب فعالیتی توضیح داده شده است. در پایان شیوه ارزشیابی میزان رشدیافتگی دینی آمده است.