سنت رزق

مفهوم های ذهنی، نقطه آغازین باورهایی هستند که سرچشمه شکل گیری رفتارهای انسان است. در صورتی که این مفهوم ها به صورتی آشکار و در ساختاری سازگار، طراحی و ترسیم شوند، رفتارها با نظمی قابل پیش بینی و با سرعت های مناسب شکل گرفته و زمینه توسعه را فراهم می آورند. رفتارهای اقتصادی نیز متاثر از مفهوم های ذهنی هستند. برخی از این مهفوم ها، اثر به سزایی بر انگیزه کار و کوشش فرد دارد. به اعتقاد ماکس وبر، اهمیت این تاثیر به گونه ای است که می تواند زمینه های لازم برای شکل گیری یک نظام اقتصادی را فراهم کند. مفهوم رزق یکی از مهفوم های قرآنی است که در فرهنگ اسلامی وارد شده و می تواند نقش مهمی در تحقق نظام اقتصاد اسلامی داشته باشد. پرسش اصلی این است که آیا مفهوم رزق بر رفتارهای اقتصادی مؤثر است؟ فرضیه ای که در مقاله دنبال می شود این است که مفهوم رزق در چارچوبی که در قرآن کریم مطرح شده است، باورهایی را در ذهن انسان پدید می آورد که نه تنها مانع رفتار انسان ها در جهت رشد و توسعه اقتصادی نیست، بلکه می تواند، اثرهای مثبتی در این باره داشته باشد.

مقاله پیش رو در صدد پاسخ به این پرسش است که چگونه می توان نظام احسن را به عنوان یکی از مبانی جهان شناسی اقتصاد اسلامی معرفی کرد. فرضیه ای که مقاله در پی اثبات آن می باشد این است که نظام احسن که در فلسفه و کلام اسلامی مطرح است و با رویکرد قرآنی بیان می شود، می تواند به عنوان یکی از مبانی فلسفی اقتصاد اسلامی اخذ شده و در نظریه پردازی های اقتصاد اسلامی به عنوان یک پیش فرض نقش آفرینی کند.   از مهم ترین دستاوردهای مقاله این است که نشان می دهد چگونه آموزه های «قضا و قدر»، «سنت های الهی» و «خیر و شر» که از عناصر اصلی نظام احسن از دیدگاه قرآن کریم هستند، منافاتی با رشد و توسعه نداشته، بلکه تقویت کننده آن هستند. مقاله به لحاظ رویکرد مطالعه تطبیقی است و اقتصاد کلاسیک نیز مطالعه شده است. ازآنجاکه نظام احسن یک مفهوم فلسفی می باشد، نخست برداشت فلسفی از این مفهوم مطرح شده و سپس آثار آن در اقتصاد معرفی شده است؛ به لحاظ تفسیری نیز روش تحلیلی – عقلی اتخاذ شده است. پذیرش نظام احسن به عنوان یک مبنای فلسفی برای اقتصاد اسلامی، ایده جدیدی است که در مطالعات گذشته کمتر به چشم می خورد.

سنت های الهی، قوانینی هستند که خداوند بر عالم خلقت حاکم فرموده است و از طریق آنها، تدبیر خود را در عالم تکوین، جاری می سازد. با کشف و استخراج سنن الهی از قرآن کریم و ر وایات اهل بیت: و تبیین نظام حاکم بر آنها، می توان به یک چارچوب شناختی هنجاری ویژه از عالم خلقت و نظام تدبیر خداوند رسید. شناخت این سنن و احتساب آنها در حوزه های مختلف علمی، از جمله در مدیریت اسلامی، می تواند مفید واقع شود. با احتساب سنن الهی در مدیریت اسلامی و هماهنگ ساختن نظام تدبیر بشری با نظام تدبیر خداوند و طراحی حرکت مبتنی بر آنها، می توان گفت که مدیریت اسلامی از جایگاه ممتاز و ویژه ای نسبت به علم مدیریت رایج برخوردار خواهد شد. در این مقاله در ابتدا به تبیین سنن الهی و ضرورت لحاظ آن در تدوین علوم انسانی اسلامی، به ویژه مدیریت اسلامی پرداخته شده است. در ادامه به طور خاص به سنت رزق به عنوان یکی از سنن الهی حاکم بر خلقت و به تأثیرات لحاظ این سنت در علم مدیریت اسلامی اشاره می شود. سنت رزق از جمله سننی است که خداوند بر عالم خلقت حاکم ساخته است و از طریق آن رزق و روزی بندگان خود را تدبیر می فرماید. روش تحقیق در این مقاله بر اساس مطالعات کتابخانه ای منابع موجود و تحقیق بر روی آیات قرآن کریم با استفاده از روش های تفسیری است.

سنن الهی، قوانینی هستند که خداوند بر عالم خلقت حاکم فرموده است و از طریق آنها، تدبیر خود بر عالم تکوین را جاری می سازد. استفاده از این سنن در حوزه های دانشی گوناگون، به ویژه در آینده پژوهی، می تواند مفید واقع شود. سنت پژوهی به عنوان رویکردی نوین در آینده پژوهی در جهت استفاده از سنن برای برآورد و تخمین آینده و همچنین ساخت آن معرفی می شود. سنت پژوهی، پژوهش در سنت های الهی و کشف آنها، تبیین شرایط و چگونگی تحقق آنها و تبیین چگونگی نحوه تعامل سنن با یکدیگر در جهت تحلیل و تبیین وقایع آینده است.     در این تحقیق به عنوان مطالعه موردی از رویکرد سنت پژوهی، سنت رزق موردبحث قرار می گیرد. سنت رزق ازجمله سنت هایی است که خداوند بر عالم خلقت حاکم فرموده است و مبتنی بر آن، روزی بندگان خود را تدبیر می فرماید. جریان سنت رزق در عالم خلقت، براساس خرده سنت هایی تحقق پیدا می کند که در این مقاله مبتنی بر آیات و روایات، این خرده سنت ها در قالب قوانین خداوند در روزی رسانی تبیین شده است. درمجموع این مقاله به 20 قانون مرتبط با رزق و نظام حاکم بر آنها اشاره می کند.