حائری

پژوهش حاضر به روش شناسی و معرفت شناسی آیت اله مهدی حائری در موضوع حکومت و سیاست می پردازد. دیدگاه وی که معتقد است حکومت از شئون پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) نیست، حکومت امری عرفی است و در زندگی اجتماعی، تنها از طریق وکالت می تواند مشروعیت داشته باشد. به این صورت که مردم کسانی را آزادانه بعنوان وکلای خود برای سامان دادن زندگی اجتماعی خویش انتخاب کنند، براساس کلام شیعه و در قالب نظریه استرشاد نقد و رد می شود. براساس کلام شیعی زندگی اجتماعی انسان طبق طبع اولیه آدمی تکامل گرا است و هرگونه جدایی از این طبع نوعی آسیب از این طبع اولیه است و انسان در جستجوی کمال و رشد با تأسی به یک الگو کامل انسانی به شکل گیری جامعه کمال گرا می انجامد. بدین جهت ماهیت زندگی اجتماعی انسان تجمع بر حول محور انسان کامل است تا با تأسی به وی زمینه تکامل فردی و اجتماعی فراهم شود. بی تردید عرصه های تکامل فردی و اجتماعی در این رویکرد مبتنی بر زیست در حیات جمعی حول محور انسان کامل است. اساس چنین جامعه ای رهبر آن است که در سنت کلامی امام و در عرفان انسان کامل نامیده می شود. لذا با رهبری نبی و امام است که انسان به تکامل می رسد و اینکه گفته شود؛ دستور الهی برای تشکیل حکومت از سوی امام و اطاعت مردم از امام وجود ندارد و حکومت امری شخصی است؛ سخن پسندیده ای نبوده و براساس نظریه استرشاد قابل قبول نیست. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- اکتشافی است.

برگزاری آئین سوگواری عاشورا و گرایش علمای شیعه به نگارش عاشورا در دوره صفوی برای تقویت یکپارچه سازی تشیع در ایران بسیار کارساز بود. یکی از اثربخش ترین آثار، کتاب تسلی ه المُجالس حائری است. برای شناخت جایگاه علمی این عاشورانگاری، بررسی استنادهای آن به منابع شیعی و اهل سنت بسیار راهگشا بوده و هدف اصلی این نوشتار است. این نوشتار در پی بررسی استنادهای شیعی و سنی تسلی ه المُجالس با رویکرد توصیفی تحلیلی و روش گردآوری داده ها به شیوه کتابخانه ای است تا میزان استناددهی این اثر به منابع شیعی و سنی روشن شود. دستاورد پژوهش آن است که این عاشورانگاری با 66درصد استناد به منابع شیعی و 21درصد استناد به منابع سنی و بیشترین استناددهی به منابع سده ششم مانند مقتل خوارزمی با 46 استناد و سپس منابع سده چهارم مانند کامل الزیارات ابن قُولِوَیْه با 34 مورد، از جایگاه اثرگذاری فراوانی برخوردار بوده است. استناد این عاشورانگاری، به منابع دوره میانی، نشان از جایگاه مناسب علمی آن دارد. بررسی متن کتاب، نشانگر آن است که استناد به منابع سنی با دیدگاهی هم گرایانه نسبت به منابع روایی اهل سنت رخ داده است. همچنین گونه های مختلف منابع استنادی نشان از بیشترین استناد به منابع تفسیری در متون شیعی و مقتل در متون اهل سنت دارد.