زمان بندی ازدواج

در دهه های اخیر، سن ازدواج زنان در ایران بالا رفته و در فاصله ی سال های 1355 تا 1395 از متوسط سنی 7/19 به حدود 0/23 سال افزایش یافته است. مقاله ی حاضر، برخی از عوامل تعیین کننده ی سن ازدواج زنان در ایران را بررسی می کند. در این تحقیق، از داده های ثانویه ای استفاده شده است که در سال 1393 در بین نمونه ای از دختران جوان در آستانه ی ازدواج و همچنین زنان همسردار 49-15 ساله (هرکدام به تعداد 6500 نفر) جمع آوری شده است. یافته ها بیانگر آن است که برحسب مهم ترین متغیرهای اقتصادی-اجتماعی بررسی شده در مطالعه، سن ازدواج زنان الگوی رابطه ی J شکل (و در مواردی متمایل به Uشکل) را نشان می دهد. به طوری که، زنانی که پایین ترین موقعیت اقتصادی و اجتماعی را دارند، به طور متوسط در سنین بالاتری ازدواج می کنند. سپس، میانگین سن ازدواج زنان در سطوح متوسط موقعیت اقتصادی-اجتماعی به کمترین مقدار خود می رسد و دوباره برای زنانی که بالاترین موقعیت اقتصادی-اجتماعی را دارند، به بیشترین مقدار خود می رسد. یافته ها نشان می دهد، اجرای سیاست هایی که بتواند به کاهش نابرابری های اقتصادی-اجتماعی و افزایش سطح عدالت اجتماعی کمک کند، می تواند شرایط ازدواج را در ایران تسهیل کند. 

هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر جهت گیری ارزشی بر زمان بندی ازدواج در استان کهگیلویه و بویراحمد است. جامعه آماری در این تحقیق پیمایشی، افراد در شرف ازدواجی است که جهت انجام آزمایشات پزشکی قبل از ازدواج به مراکز بهداشتی در سطح استان کهگیلویه و بویراحمد مراجعه می کردند. چارچوب نظری این پژوهش برگرفته از نظریه تحول فرهنگی و ارزشی اینگلهارت است. نتایج نشان داد که تغییرات ارزشی اثر معناداری بر زمان بندی ازدواج هر دو جنس دارد. در بین متغیرهای زمینه ای، هر چهار متغیر یعنی تحصیلات، وضعیت اشتغال، محل سکونت و وضعیت اقتصادی- اجتماعی رابطه معناداری با زمان بندی ازدواج زنان دارند. ولی برای مردان، فقط متغیر وضعیت اشتغال رابطه معناداری با زمان بندی ازدواج دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان می دهد که برای زنان، با کنترل سایر متغیرها، متغیرهای تحصیلات، وضعیت اشتغال و جهت گیری ارزشی، و برای مردان، متغیرهای جهت گیری ارزشی و وضعیت اشتغال، همچنان اثر معنادار خود را حفظ کرده اند. برای حل مساله ازدواج و تغییر زمان بندی آن، سیاستگذاران، ضمن فراهم کردن شرایط ساختاری برای ازدواج جوانان، باید به دنبال راهکارهایی جهت تغییر نگرش های منفی افراد نسبت به ازدواج باشند نگرش هایی که ازدواج در سنین پایین تر را مانعی بر سر راه پیشرفت خود می دانند.

مطالعات موجود که در مورد وضعیت و تغییرات زمان بندی و عمومیت ازدواج زنان ایرانی انجام شده است، رویکرد و تحلیلی تک جنسی و مبتنی بر فراوانی ازدواج زنان داشته اند، این در حالی است که فراوانی ازدواج زنان تابع تقاضای جنس مخالف است و تمایل مردان به ازدواج، تعیین کنندیه تقاضای ازدواج آنان است. این مقاله با اتخاذ چنین رویکردی و با استفاده از داده های ماتریس همسرگزینی سنی زوج و زوجه و جدول عمر زناشویی دوجنسی، ابتدا تقاضای ازدواج مردان را با استفاده از جدول عمر زناشویی مردان برآورد کرده و با محاسبه احتمال ازدواج زنان برای هر دامنیه سنی، شمار بازماندگان در هر سن درست را با نگاهی نسلی پیش بینی می کند. یافته ها نشان می دهد در دو دهیه گذشته و متأثر از افزایش سن ازدواج مردان، به تعویق افتادن ازدواج زنان از دهیه 20 به دهیه 30 عمر، در کل شمار بازماندگان مجرد در سنین 30 سالگی و بالاتر را افزایش و عمومیت ازدواج آنان را کاهش داده است. بر اساس پیش بینی نسلی این مقاله، تجرد قطعی (نسبت افراد هرگز ازدواج نکرده تا 50 سالگی) زنان از کمتر از 5 درصد برای نسلی که در سال 1395 به 50 سالگی رسیده تا بیش از 20 درصد برای نسلی که در سال 1435 به این سن می رسد، افزایش خواهد یافت. بر اساس برآوردهای این مقاله، برای نسلی که در سال 1395 به 10 سالگی می رسد، چنانچه زنان تنها یک بار ازدواج کنند، حدود یک چهارم و اگر تقاضایی از طرف مردان طلاق گرفته داشته باشند، حدود یک پنجم از آنان تا 50 سالگی، هرگز ازدواج نخواهند کرد.