آموزش عالی ناب

هدف از پژوهشحاضر ارزیابیمیزانآمادگیدانشگاه تهران جهتاستقرارآموزشعالیناباست. روشپژوهشکاربردیوازمنظرگردآوریداده هاتوصیفی- پیمایشیبودهاست. جامعهآماری پژوهشکلیهکارشناسانپردیس فنی-مهندسی و پردیس علوم رفتاریدانشگاهتهرانبودندکهتعداد233نفربهشیوه نمونه گیری طبقه ای نسبی انتخاب شدند.به منظورگردآوریداده هاازپرسشنامه یمحقق ساخته "بررسی میزان آمادگی دانشگاه برای استقرار آموزش عالی" از دیدگاه کارشناسان استفاده شد.رواییپرسشنامه هابااستفادهازرواییمحتواییوسازهوپایاییآن هابااستفادهازضریبآلفایکرونباخموردبررسیوتأییدقرارگرفت. داده هایپژوهشبااستفادهازآزمون هایکالموگراف- اسمیرنوف، تی تک نمونه ای، تی دو گروه مستقل، فریدمن و تحلیل عاملی تأییدیدرنرم افزارهایLisrelو spssموردتجزیهوتحلیلقرارگرفت. یافته های تحقیقبااستفادهازداده هایتجربینشانداد که نمره کل آمادگی دانشگاهتهران جهت استقرار آموزش عالی ناب و مؤلفه های آن، پایین تر از میانگین نظری (3) است و در نتیجه وضعیت استقرار آموزش عالی ناب در پردیس هایعلوم رفتاری و علوم مهندسی در وضعیت نسبتا" مطلوب و نامطلوبیقرار دارد، هم چنین تفاوت معنادرای از نظر آمادگی جهت استقرار آموزش عالی ناب در پردیس های علوم رفتاری و علوم مهندسی وجود نداشت. علاوه بر آن تفاوت معناداری از نظر رتبه بندیمؤلفه های آمادگی استقرار آموزش عالی ناب از نظر کارشناسان وجود داشت که به ترتیب مؤلفه ها از نظر اهمیت عبارت اند از: 1-رهبریوتعهدمدیریت 2- تمرکزوتوجهبهدانشجویان 3- انتخابافرادمناسب 4- راهبردوچشم اندازدانشگاه 5- منابع. واژگان کلیدی : ناب، آموزش عالی ناب، مدیریت ناب، دانشگاه ناب، دانشگاه تهران

مقدمه: هدف پژوهش کیفی حاضر، شناسایی ابعاد و مؤلفه های بومی دانشگاه ناب در دانشگاه فرهنگیان و طراحی الگوی دانشگاه ناب می باشد. روش کار: روش پژوهش حاضر کیفی از نوع داده بنیاد (رویکرد سیستماتیک) می باشد. بدین منظور از نمونه گیری نظری و مصاحبه عمیق با خبرگان استفاده شد و مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت.. به منظور تحلیل داده ها نیز از سیستم کد گذاری باز، محوری و انتخابی استفاده گردید. یافته ها: تحلیل داده ها نشان داد که شرایط علی از 4 مقوله اصلی (نیازهای ذینفعان، سرمایه انسانی، اصلاح فرایندها، ارزشیابی اثربخش، نظام مندی دانشگاه، حرفه مندی)؛ پدیده اصلی از 2 مقوله اصلی (کاهش اتلاف و ارزش آفرینی)، راهبرد از 6 مقوله اصلی (تأمین و تخصیص منابع مالی، مشارکت، انگیزش، مدیریت تغییر، اعتماد سازی و گزینش حرفه ای)، شرایط محیطی از 4 مقوله اصلی (محیط سیاسی، محیط فرهنگی و اجتماعی، شرایط جهانی و فناوری و محیط اقتصادی)، ویژگی های زمینه ای از 5 مقوله اصلی (ساختار و قوانین سازمانی، فرهنگ و جو سازمانی، فضای کالبدی و تجهیزات، هویت سازمانی، فناوری اطلاعات و ارتباطات) و پیامدها از سه مقوله اصلی (فردی، اجتماعی و دانشگاهی) تشکیل شده است. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که برای ایجاد دانشگاه ناب با حداقل اتلاف و بیشترین ارزشمندی می بایست به مؤلفه های مؤثر بر ناب شدن دانشگاه ها توجه شود. همچنین برای حرکت به سوی دانشگاه ناب باید یک نگرش سیستماتیک و همه جانبه در قالب عوامل و مؤلفه های شرایط علی، راهبردها، عوامل زمینه ای، شرایط محیطی و پیامدها مورد توجه قرار گیرد.

با توجه به اهمیت موضوع اجرا و استقرار آموزش عالی ناب در دانشگاه، هدف پژوهش حاضر مدل سازی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر آموزش عالی ناب از نظر اعضای هیئت علمی «دانشگاه تهران» است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از منظر گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی به شیوه همبستگی است. جامعه آماری پژوهش کلیه اعضای هیئت علمی «پردیس علوم انسانی دانشگاه تهران» را در برمی گیرد که از میان آن ها تعداد 147 نفر به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه پژوهشگر ساخته استفاده و روایی پرسشنامه ها با استفاده از روایی محتوایی و سازه و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی و تأیید شد. داده ها با استفاده از آزمون های ضریب رگرسیون، تحلیل عاملی تأییدی، محاسبه مقادیر t، مدل معادلات ساختاری و تحلیل مسیر در نرم افزار Lisrel موردبررسی و تحلیل قرار گرفت. اعتبارسنجی مدل و نتایج تحلیل عاملی نشان داد که ابزار سنجش عوامل مؤثر بر آموزش عالی ناب دارای برازش مطلوبی است و مدل موردتأیید قرار گرفت. نتایج معادلات ساختاری و تحلیل مسیر حاکی از آن است که روابط معناداری بین متغیرها و سازه های مکنون وجود دارد و تعهد مدیریت و رهبری، چشم انداز و راهبرد دانشگاه با میانجی گری انتخاب افراد مناسب بر رضایت دانشجویان و کارایی آموزش اثرگذار است.

پژوهش حاضر باهدف بررسی دیدگاه ذی نفعان کلیدی از میزان انطباق دانشگاه با مؤلفه های آموزش عالی ناب در دانشگاه تهران است. پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و از منظر گردآوری داده ها، کمی از نوع توصیفی-تحلیلی است. در بخش اول با استفاده از رویکرد نظام مند و روش تحقیق مطالعه اسنادی، پژوهش های مرتبط در حوزه آموزش عالی ناب (در سطح بین المللی) موردبررسی و تعداد 34 مؤلفه شناسایی شد، سپس بامطالعه و تلفیق الگوهای موجود در زمینه مؤلفه های مرتبط و انتخاب مؤلفه هایی که بیشتر پژوهشگران به آن ها اشاره داشته اند؛ 7 مؤلفه که دارای بیشترین فراوانی بودند، انتخاب و سپس بر اساس آن ابزار گردآوری داده ها ساخته شد. روایی پرسش نامه با استفاده ازنظر صاحب نظران متخصص در این حوزه و روایی سازه و همسانی درونی آن نیز با استفاده از آلفای کرونباخ (6/95%) محاسبه و مورد تأیید قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه اعضای هیئت علمی، کارشناسان و دانشجویان پردیس علوم اجتماعی - رفتاری دانشگاه تهران است که از میان آن ها تعداد 183 نفر اعضای هیئت علمی، 185 نفر کارشناس و 213 نفر دانشجو به شیوه نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. نتایج تجزیه وتحلیل داده ها نشان می دهد؛ ۱) مهم ترین مؤلفه های آموزش عالی ناب عبارت اند از؛ فرایندهای ناب، رهبری ناب، فرهنگ ناب، توسعه و توانمندسازی کارکنان، راهبرد و چشم انداز ناب، مدیریت منابع و امکانات و تمرکز بر ذی نفعان کلیدی. 2) ادراک ذی نفعان کلیدی از میزان انطباق پردیس علوم اجتماعی و رفتاری دانشگاه تهران با مؤلفه های آموزش عالی ناب (هر 7 مؤلفه)، در هر سه گروه از ذی نفعان پایین تر از میانگین نظری است. 3) ازنظر ذی نفعان کلیدی به ترتیب فرایندهای ناب، راهبرد و چشم انداز ناب، رهبری ناب، فرهنگ ناب، تمرکز بر ذینفعان، توسعه و توانمندسازی کارکنان و درنهایت مدیریت منابع و امکانات دارای اهمیت است.

پژوهش حاضر، با هدف واکاوی پیشایندهای دانشگاه ناب در آموزش عالی ایران انجام شد. پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی؛ ازنظر رویکرد، کیفی و به روش اکتشافی انجام شد. جامعه هدف، صاحب نظران آموزش عالی بودند؛ که به روش نمونه گیری هدفمند معیاری، با 15 نفر تا رسیدن به اشباع نظری مصاحبه انجام گرفت. تحلیل داده ها با استفاده از روش «تحلیل مضمون» انجام شد. روایی پژوهش توسط 3 متخصص حوزه آموزش عالی ناب بررسی و تائید شد. قابلیت اطمینان داده ها نیز، با استفاده از روش هولستی محاسبه و 95% به دست آمد. بر اساس تحلیل مضامین، 6 مضمون اصلی و 14 مضمون فرعی استخراج شد. یافته ها نشان داد، پیشایندهای دانشگاه ناب در شش دسته؛ پیشایندهای ساختاری (عدم تمرکز، عدم پیچیدگی و عدم رسمیت)، پیشایندهای کارکردی (آموزش، پژوهش و خدمات تخصصی)، پیشایندهای مالی (تأمین و تخصیص)، پیشایندهای مدیریت و رهبری (فنی، انسانی، ادراکی)، پیشایندهای فرهنگی (فردی و اجتماعی) و پیشایندهای فناوری (فناوری اطلاعاتی و ارتباطی) طبقه بندی شده است.