پیشاسقراطیان

پیشاسقراطیان در سده ششم پیش از میلاد، شیوه های پژوهش دو قلمرو علم و فلسفه را پایه ریختند؛ نخستین رسالات علمی را نگاشتند و مفاهیمِ پایه در فرآیند استنتاج را معرفی کردند. با وجود این، هیچ اثر مستقلی از ایشان به دست ما نرسیده و هرچه داریم پاره هایی است منقول از سخنان ایشان در آثار پسینیان که هریک، پاره نوشته را در سیاقی متفاوت آورده اند. ولی این شیوه همیشه در فهم سخن و ارزیابی پیشاسقراطیان کارایی ندارد. هرمان دیلس با کتاب عقیده نگاری یونانی خود شیوه ای نو در باب عقیده نگاری را مطرح کرد. وی سنت عقیده نگاری را به کتاب تئوفراستوس شاگرد ارسطو بازگرداند. بی توجهی دیلس به سوفسطاییان و سایر منابع را دانشمندان بعدی، از جمله منسفیلد[1]، نقد کردند. براساس سخن وی، تأثیر سوفیست ها بر افلاطون، تأثیر نظر ارسطو درباره عقیده «دکسا» بر گلچین ها و کتاب های آموزه ای، و تأثیر سنت سلسله نگاری و آثار شارحان بر شکل گیری متون عقیده نگاری، از جمله موارد تأثیرگذار و شایان توجهی هستند که دیلس به آنها نپرداخته است.  

تاریخ فلسفهٔ در یونان با فیلسوفانی آغاز شده که از آنها با عنوان «پیش از سقراطیان» نام برده می شود. امروزه با تلاش هایی که هرمان دیلز و والتر کرانتس در جمع آوری آثار باقی مانده از این دسته از فیلسوفان داشته اند، می توان تا حدودی آراء و اندیشه های آنان را دانست. در این میان فیلسوفان مسلمان نیز گاه به آرایی از فیلسوفان پیش از سقراطی اشاره می کنند. می توان گفت منبع اصلی آنها برای استناد اقوالی به فیلسوفان پیشاسقراطی رسالهٔ الآرا الطبیعیه التی ترضی بها الفلاسفه منسوب به فلوطرخس است. موضوع اصلی این مقاله معرفی این کتاب و نسخه های بر جای مانده از آن و بررسی ای دربارهٔ محتوای آن است. روش تحلیل داده ها توصیفی تحلیلی و تاریخی و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای است. نتیجه اجمالی که این نوشتار به آن دست یافته، این است که این رساله در فهم فیلسوفان مسلمان پیش از سقراطیان نقش کلیدی داشته و گزارش های بعدی دربارهٔ این دسته از فیلسوفان در عالم اسلام تحت تأثیر این رساله و فهم هایی بوده که از این رساله شده است و با توجه به نسخه های تازه یاب از این رساله تصحیح مجدد آن نیز از امور مهمی است که اهل فلسفه باید به آن اهتمام ورزند.