انگیزه خدمت رسانی عمومی

انگیزه خدمت رسانی عمومی مفهومی نسبتا جدید است که برای تبیین تفاوت انگیزه افراد برای پیوستن به بخش دولتی در مقایسه با بخش خصوصی وارد ادبیات مدیریت دولتی شده و مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. هدف این تحقیق تبیین نقش انگیزه خدمت رسانی عمومی در رفتار شهروندی سازمانی با نقش میانجی تعهد سازمانی بوده است. این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق کلیه کارکنان سازمان جهاد کشاورزی استان هرمزگان بودند که نمونه ای به حجم 213 نفر از آنها به شیوه طبقه ای تصادفی انتخاب شد. ابزار جمع آوری داده ها، سه پرسشنامه استاندارد انگیزه خدمت رسانی عمومی پری، رفتار شهروندی سازمانی اورگان و تعهد سازمانی آلن و می یر بود. پایایی پرسشنامه ها از طریق ضریب آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی تایید شد و برای تعیین روایی نیز از تحلیل عاملی تاییدی استفاده گردید. داده ها به کمک نرم افزار لیزرل و مدل سازی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شد و یافته ها نشان داد که انگیزه خدمت رسانی عمومی بر رفتار شهروندی سازمانی تاثیر معناداری دارد. انگیزه خدمت رسانی عمومی بر تعهد سازمانی تاثیر معناداری دارد. همچنین تعهد سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی اثر معناداری داشته و نیز تعهد سازمانی در رابطه میان انگیزه خدمت رسانی عمومی و رفتار شهروندی سازمانی در نقش میانجی ظاهر می شود.

«انگیزه خدمت رسانی عمومی» از جمله نظریاتی است که طی دهه اخیر به واسطه ترجمه، در حوزه مطالعاتی «اداره امور عمومی» کشورمان مورد توجه قرار گرفته است. «جیمز پری» با 30 پژوهش انجام شده در کارنامه تحقیقاتی اش، در بازه زمانی نزدیک به سه دهه گذشته، شناخته شده ترین پژوهش گر در این حوزه است. نظریه پردازی او از این مفهوم تطورات متنوعی داشته است؛ او مفهوم «انگیزه خدمت رسانی عمومی» را ابتدا به معنای «زمینه یک فرد جهت پاسخ به انگیزه هایی که اصولًا یا منحصرًا ریشه در نهادها و سازمان های بخش عمومی دارد»، تعریف کرد و سپس، آن را «جهت گیری یک فرد به سمت ارائه خدمات به مردم با هدفِ نیکی کردن به جامعه انسانی» دانست و در واقع، «انگیزه خدمت رسانی عمومی» را به افراد شاغل در بخش خصوصی نیز تعمیم داد. پری در سیر تطوّر نظریه خود، در آخرین پژوهش نظری، جهت شکل دهی به نظریه خویش، تحلیلی جامعه شناختی-روان شناختی از مفهوم انگیزش ارائه داده است. در این پژوهش، جهت تحقق مواجهه ای صحیح با این نظریه و درکی درست از مسئله آن، با استمداد از «روش شناسی بنیادین» و بر اساس مکتوبات منتشر شده توسط این نظریه پرداز و نیز با توجه به آنچه که پری، خود بدان تأکید داشته یا اشاره کرده، زمینه های معرفتی و غیرمعرفتی شکل دهنده نظریه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که مهم ترین زمینه های معرفتی و غیرمعرفتی این نظریه عبارتند از: نظریه «هویّت» استرایکر، افول اعتماد عمومی نسبت به دولت فدرال آمریکا، بحران بی صدا در خدمت رسانی کشوری دولت فدرال، گرایش مذهبی و مرام دموکرات مآبانه پری.

تلاش برای بهبود انگیزه کارکنان و به ویژه مدیران در بخش های دولتی و عمومی، یکی از دغدغه های مهم تحقیقات مدیریت دولتی می باشد. این تلاش ها منجر به ارائه تئوری های متعددی از جمله تئوری انتخاب عمومی، تئوری کارگزاری، تئوری خادمیت و تئوری انگیزه خدمت عمومی شده که هر کدام عواملی را بر انگیزه مدیران بخش دولتی موثر می دانند. این مقاله مبتنی بر رویکرد ساختاری تفسیری و با بهره گیری از دو روش گردآوری داده ها شامل مصاحبه و پرسش نامه به مطالعه عوامل موثر بر انگیزه مدیران جهت خدمت در بخش دولتی می پردازد. در این راستا با استفاده از نمونه گیری هدفمند، با 16 نفر از مدیران ارشد به روش نیمه ساختاریافته مصاحبه شد و متون مصاحبه در قالب 13 مقوله کلی به عنوان پیشایند های موثر بر انگیزه خدمت مدیران کد گذاری شدند. در ادامه پرسش نامه ای نیمه بسته مبتنی بر طیف لیکرت حاوی این پیشایند ها تنظیم و در اختیار خبرگان مذکور قرار گرفت. نتایج با استفاده از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری، تجزیه و تحلیل و در نهایت ارتباط و توالی پیشایند ها به دست آمد. ارتباطات به دست آمده نشان داد که مبانی دینی و اعتقادی و نگرش جامعه محور اساس ایجاد، حفظ و بهبود انگیزه مدیران برای خدمت در بخش دولتی را تشکیل می دهد.