رقابت ژئواکونومیکی

فضای خاورمیانه از سال 2011 با تغییرات و دگرگونی های مهمی مواجه شده است. یکی از آثار مهم این دگرگونی ها که پویش منطقه ای خاورمیانه را تعریف کرده است، رقابت و منازعه سه ضلعی شکل گرفته بین ایران، عربستان سعودی و ترکیه است که از زوایای مختلفی قابل تبیین و ارزیابی است. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد از دو نوع رقابت متصور بین دولت ها؛ یعنی رقابت استراتژیک و رقابت غیراستراتژیک، ماهیت و یا چیستی رقابت بین ایران و ترکیه را می توان رقابتی غیراستراتژیک نامید؛ بدین معنی که دو طرف، یکدیگر را خصم و تهدیدی علیه امنیت ملی خویش تصور ننموده اند، ولی به​دلایل ژئوپلیتیک و ایدئولوژیک درگیر رقابتی مکانی (بر سر سرزمین، منابع)، موقعیتی (بر سر قدرت نسبی، موقعیت سیاسی- اقتصادی و نفوذ سیاسی بر منطقه) و رقابتی ایده ای (بر سر تحمیل و یا القای ایدئولوژی خود) شده اند. گرچه شروع این رقابت ها به​صورت جدی تر از سال 2003 میلادی و از عراق  پس از صدام آغاز شد، اما با رسیدن عرصه تحولات به سوریه، با توجه به نگرانی ها و الزامات ژئوپلتیکی و ایدئولوژیک شدید دو بازیگر، رقابت شکل عمیق تری به​خود گرفت؛ به​گونه ای که در یک فضای رئالیستی درگیر رقابت بر مبنای  برد– باخت شدند.   

خلیج فارس بعد از خلیج مکزیک و خلیج هورسن، سومین خلیج بزرگ جهان است. سالها پیش از معرفی این راه آبی به عنوان منطقه مهم در جهان، موقعیت استراتژیک خلیج فارس آن را به یک راه مواصلاتی بسیار مهم برای کشورهای بسیاری تبدیل کرده بود و منافع امپراتوری های مختلفی وابسته به این پهنه آبی ارزشمند بود و این نقطه، مرکز توجهات سیاسی و صحنه تاخت و تازهای دریایی بشمار می آمد. وقایع پنج دهه گذشته نشان می دهد که نه تنها خلیج فارس زمینه ساز رخداد وقایع مهم اقتصادی جهان است؛ بلکه امنیت جهانی هم به این بستر آبی بینظیر، بعنوان یک دریای نیمهبسته وابسته است. در این مقاله سعی شده به ویژگی های خلیج فارس که در اتخاذ استراتژی های نظامی و اقتصادی بسیار قابل توجه است، پرداخته شود.