عیون اخبارالرضا

درهنر مصورسازی نسخه ها که همواره تحت تأثیر تفکر مذهبی هنرمندان وحامیان آنها قرارداشتهاست، بخش عمده ای از آنها روایت های مربوط به پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) ایشان را متجلی ساخته اند. رویکرد هنرمندان به این مضامین موجب بروزجلوه های خاصی از پردازش تمثیلی، نشانه ای وانتزاعی درجهت روایتگری نسبت به سایر موضوع ها در نگارگری شده است تا مضامین شیعی را به زبان تصویری انعکاس دهند. مهم ترین منابع تصویرسازی برای هنرمندان شیعی،کتاب های حدیثی مانند عیون اخبارالرضا هستند که به ویژه به فضائل و معجزه های ائمه اطهار (ع) پرداخته اند. یکی از نسخه های مصورکه به مضامین شیعی پرداخته فالنامة تهماسبی است که در آن، نگاره هایی منتسب به امام رضا (ع) احتمالاً با الهام از روایت های شیخ صدوق به تصویر درآمده اند. این نوشتار ضمن بررسی زندگانی شیخ صدوق، ویژگی های نگاره های رضوی موجود در فالنامه و نحوة انعکاس روایت های رئیس المحدثین در آن را به شیوة توصیفی تحلیلی مطالعه کرده است. براساس پژوهش ها، هنرشیعی با بهره مندی از آموزه های ناب تشیع و عناصرنمادین، تلاش بی شائبة فرهیختگان دینی وهنری در دوره های مختلف را به نمایش گذاشته است.

«جهاد تبیین» به یکی از واژه های پربسامد در آثار تحلیلگران فرمایشات مقام معظم رهبری تبدیل شده است که ایشان در اربعین امسال در دیدار با دانشجویان، «جهاد تبیین» را از وظایف آن ها برشمرده است. در همین راستا، بررسی پشتوانه های دینی این کار از ارزش بالایی برخوردار است؛ چراکه به آن صبغه دینی و شرعی مضاعف می دهد. جهاد تبیین برای دفع ایراد و اشکال از ساحت معارف اسلامی، به ویژه «احادیث» و برای حفظ دین از طعن مخالفان و معاندان از اهمیت و ضرورت به سزایی برخوردار است. با این تفاسیر، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که امام رضا(ع) چگونه و با استعانت از چه رویکرد و شیوه ای به تبیین «مشکل الحدیث»های اجدادشان می پرداختند؟ در همین راستا، نوشتار پیش رو، ضمن بیان پشتوانه دینی کلیدواژه «جهاد تبیین»، به بررسی سیره امام رضا(ع) در محدوده کتاب عیون اخبارالرضا(ع) پرداخته است. طبق یافته های پژوهش که مبتنی بر روش «اسنادی» است؛ امام رضا(ع) در مواجهه با تبیین مشکل الحدیث، با سه رویکرد «تبیینی»، «انکاری» و «تأویلی» مجاهدانه به تبیین احادیث مشکل اجداد طاهرینش پرداخته اند که این احادیث در سطح جامعه اسلامی، سبب شبهه و سؤال شده بود. هدف اصلی از این پژوهش این است که نشان داده شود جهاد تبیین امر مقدسی است که مجاهدان اصلی این جهاد، ائمه طاهرین(ع) هستند .