هواپیماهای بدون سرنشین

پیشرفت فناوری در قرن 21 در حال رونمایی از شکل دیگری از سلاح های پرنده نظامی است که هواپیماهای بدون سرنشین مصداق بارز آن ها به شمار می روند. نظر به اینکه کاربرد این نوع از سیستم های هوابرد چالش های جدی را از منظر حقوق بین الملل بشردوستانه موجب شده است، ارزیابی مستقل حقوقی در این خصوص ضروری است. پیش از بررسی دقیق این مسئله شناخت این سیستم ها و بررسی چالش های ناشی از به کارگیری آن ها در مخاصمات مسلحانه ضروری است. مقاله حاضر با طرح چالش ها و ابهامات ناشی از به کارگیری این سیستم های نوظهور در مخاصمات مسلحانه تلاش دارد عملکرد هواپیماهای بدون سرنشین در مخاصمات مسلحانه را براساس قواعد پایه ای حقوق بین الملل بشردوستانه نظیر اصل تفکیک، تناسب و اقدامات احتیاطی ارزیابی حقوقی کند. در این ارزیابی نشان داده می شود که کاربرد این سیستم ها در موارد متعددی ناقض قواعد بنیادین حقوق بین الملل بشردوستانه بوده است.

توسعه هواپیماهای بدون سرنشین نظامی، سبب پشت سر گذاشتن توأمان مرزهای جغرافیایی و حقوقی توسط دولت های صاحب این نوع وسایل شده است به طوریکه استفاده از آنها در دو بُعد ماهوی و شکلی، حقوق بین الملل بشردوستانه را با چالش روبرو ساخته است که اولی ناظر بر نحوه استفاده و دومی ناظر بر نحوه کنترل این هواپیماها می باشد. بدیهی است ظهور چالش های ماهوی و شکلی در قبال توسعه هواپیماهای بدون سرنشین، لزوم ترجمان جدید قواعد قدیمی و تصویب قواعد جدید در زمینه حقوق بین الملل بشردوستانه را می طلبد. اگرچه اصول و قواعد حقوق بین الملل بشردوستانه پس از گذشت سال ها همچنان به خوبی ابعاد مختلف فناوری های نوین از جمله استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین نظامی را تحت پوشش قرار می دهند، اما در حال حاضر و در آینده استفاده از فناوری های پیشرفته می تواند زمینه های سوء استفاده دولت های دارای این فناوری ها را از شکاف های موجود فراهم سازد به طوری که اصول و قواعد حقوق بین الملل بشردوستانه نتوانند به روشنی پاسخ گوی آنها باشند. از این رو، ضرورت برداشتن گام هایی اساسی در زمینه ترسیم و مشخص ساختن چارچوب های نحوه استفاده و کنترل فناوری های نوین نظامی از جمله هواپیماهای بدون سرنشین به منظور رعایت حقوق بین الملل بشردوستانه ضروری است

در سالی که گذشت در کشور بحران خیز یمن در استان های ابیان و شبوا اعلام شد که مبارزان القاعده وابسته به عربستان سعودی در آن منطقه مخفی شده و قدرت گروه های تأثیرگذاری هم چون انصار الشریعه را به محک آزمون گذارده اند. در این راستا این گروه قبل از آن که توسط ارتش یمن در تابستان 2012 م  دستگیر شوند،   به وسیله هواپیماهای بدون سرنشین و در راستای استراتژی مبارزه با تروریسم اوباما مورد حمله قرار گرفتند. مقاله ی پیش رو در پی واکاوی این نکته است که آیا کاربرد هواپیماهای بدون سرنشین می تواند در ایجاد ثبات و آرامش در منطقه نقش مثبتی ایفا کند یا اینکه برعکس راه جدیدی برای گسترش و تسری افراط گرایی در منطقه خواهد شد؟نویسنده بر این نظر است که کاربرد این پهبادها باعث افراط گرایی در منطقه شده و از حوزه ی اصلی آن یعنی مناطق قبایلی تحت حاکمیت دولت پاکستان به یمن تسری یافته است و این امر به نوبه خود به گسترش بی ثباتی در منطقه کمک کرده و باعث درگیری های خونین شده و فرصت هایی را برای طالبان و القاعده برای ایجاد ناامنی به وجود آورده است که این مسأله از ناکامی استراتژی مبارزه با تروریسم اوباما در منطقه حکایت دارد.