مارلیک

نمادهای تصویری به دست آمده از هر فرهنگ و تمدنی رابطه ای تنگاتنگ با باورها و اعتقادات آن اقوام دارد، ناگزیر از اسطوره ها تأثیر می پذیرد. نقوش بیان تصویری خواست ها، بیم ها و امید ها و حامل استعانت از قوای طبیعت برای زندگانی بهتر در این جهان و آمرزش ابدی در آن جهان هستند. تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی موجودات ترکیبی در هنر مارلیک و زیویه پرداخت. با بررسی آثار بدست آمده از این، شاید بتوان به تحلیل هایی دست زد که نتایج آن پرده از رموزی در مورد آیین ها، نظامات تمدنی و حتی دغدغه های ایرانیان در این عصر بر دارد. اهمیت و ارزش بررسی این آثار و نقوش از آن جایی آشکار می شود که با پی بردن به اختصاصات و اشتراکات نماد های آن ها می توان به نتایجی قطعی در پیوستگی فرهنگ های ایرانی در آن زمان پی برد.

این پژوهش به بررسی فرم دهی و شکل گیری اشیای باستانی می پردازد که اگر چه از ظاهر و عملکردی متفاوت برخوردارند، اما به نظر می رسد ریشه های مشترکی در تعیین الگوی طراحی و شکل دهی به آنان نقش داشته است. هدف کلی این پژوهش، بررسی نقش بیومیمیکری در تعیین فرم و عملکرد این اشیا می باشد که با نگاهی بین رشته ای به طراحی از طریق دانش روز ملهم از طبیعت صورت گرفته است. سؤال پژوهش این است که الگوی مشترک در شکل گیری فرم اشیای منطقه مارلیک تا چه اندازه می تواند با رویکرد بیومیمیکری انطباق داشته باشد و سهم این اشتراک تا چه میزان است؟ روش تحقیق در این پژوهش، تحلیلی_تطبیقی و با استناد به نمونه های موجود در مطالعات کتابخانه ای می باشد. مقایسه نحوه شکل گیری فرم اشیا با شاخص های بیومیمیکری نشان می دهد که چگونگی ارتباط با الگوهای طبیعت در هر دسته از اشیا چه تعاملی با نوع عملکرد و کاربرد و در نهایت فرم شیء می تواند داشته باشد و در این میان عوامل تعیین کننده فرم نهایی اشیا چگونه تأثیر گذار می شود. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که در حوزه طراحی ملهم از طبیعت، از جمله تقلید فرمی به صورت بیومیمیکری، شاخص های ثابتی قابل تشخیص است که با توجه به شواهد باستان شناسی و تحلیل مؤلفه های شکل دهنده به اشیا، قابل تعمیم به نحوه شکل گیری فرم و عملکرد در اشیای باستانی می باشد. این شاخص ها به صورت الگوی مشترکی در دسته های متفاوت اشیای بررسی شده و در نمونه های انتخاب شده در مقاله حاضر، با فرم های موجود در طبیعت منطقه مارلیک؛ در قالب فرم موجودات زنده جانوری و گیاهی، تطبیق داده شده و قابل انطباق می باشد.

مطالعه و بررسی اسناد مکشوفه در طی حفاری های باستان شناسانه، همواره پلی به سوی کشف مناسبات، همبستگی ها و مراودات اقوام و مردمان پیش از تاریخ بوده است. مطالعه و مقایسه جام های فلزی مکشوفه از حفریات دو حوزه جنوب دریای خزر و دریاچه ی ارومیه، از نظر ساختار بصری، تکنیک اجرایی و روش ساخت و محتوای نقوش آن ها، وحدت و همبستگی در ریشه های قومی، فرهنگی و مراودات میان اقوام ساکن در تپه های باستانی مارلیک و حسنلو در اواخر هزاره دوم و اوائل هزاره اول ق.م را آشکار می نماید. در این مقاله برآنیم تا با مطالعه و بررسی فرم و ویژگی های بصری جام های فلزی مکشوفه از این دو حوزه یاد شده، یعنی مارلیک و حسنلو به دو سؤال اساسی پاسخ گوییم. اول اینکه آثار فلزی حسنلو و مارلیک از چه وجوه مشترکی برخوردار بوده و دوم آنکه ویژگی های خاص این ظروف نشان دهنده چه تأثیر و تأثراتی از اقوام مجاور و همسایگان ایران کنونی می باشد؟ از این رو این پژوهش، که با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است، پژوهشگر توانسته با جمع آوری 12 نمونه از آثار (2 مورد متعلق به تپه حسنلو و 10 مورد متعلق به مارلیک) به طبقه بندی و بررسی آن ها اقدام و نتایج را در قالب جداول ارائه کند.

پیلاقلعه محوطه ای اس تقراری از دوره آهن در منطقه رودبار گیلان است که در ۵۰۰ متری گورس تان معروف مارلیک قرار دارد. نزدیک به پنجاه سال پیش دکتر نگهبان در این محل کاوش گسترده ای انجام داد. بر اساس اطلاعات محدود منتشر شده، این محل ادارای آثاری از عصر آهن، دوره تاریخی و دوره اسلامی است، ولی یافته های آن تاکنون منتشر نشده است. بخشی از این یافته ها، مجموعه سفالی حاصل از کاوش ترانشه «M» است که در موزه ملی ایران نگهداری می شود. در این مقاله سفال عصر آهن بدست آمده از این ترانشه معرفی و مطالعه خواهد شد. سفال های این محوطه در زمره سفال عصر آهن I منطقه رودبار بوده و دارای گونه های شاخص مشابهی با محوطه های مهمی چون مارلیک، قلعه کوتی، لمه زمین و لاسولکان است.