تربیت زیست محیطی

محیط زیست و مشکلاتش زندگی انسان را تهدید می کند؛ ازاین رو تربیت زیست محیطی از موضوعات مهم دوران معاصر است. تربیت زیست محیطیْ رشد و پرورش دانش ها، گرایش ها و رفتارهای لازم برای حفظ و آبادانی محیط زیست است. هدف این تحقیق، بررسی مبانی و اهداف تربیت زیست محیطی با تأکید بر نظریات آیت الله جوادی آملی است. در این مقاله علاوه بر تدوین مبانی و هدف کلی تربیت زیست محیطی (تربیت انسان مؤمن صالحِ هماهنگ با محیط زیست)، شش هدف واسطه ای استخراج کرده ایم: پرورش نگرش توحیدی به جهان هستی و محیط زیست؛ آشنا کردن متربی با فلسفه آفرینش جهان هستی و نسبت خود و محیط زیست؛ آشنا کردن متربی با وظایف خود درقبال محیط زیست؛ پرورش احساس دوستی و مسئولیت الهی درقبال محیط زیست؛ پرورش احساس همدلی و تکلیف درقبال اعضای جامعه و نسل های آتی؛ پرورش مهارت های ضروری برای آبادانی محیط زیست و بهره گیری درست از آن. سپس مصادیق این اهداف را با جزئیات بیشتری بررسی کرده ایم.

هدف از این تحقیق، تبیین تربیت زیست محیطی براساس مبانی فلسفه تربیت جمهوری اسلامی است. روش پژوهش کیفی از نوع استنتاجی فرانکنا است. براساس الگوی استنتاجی فرانکنا از قرار گرفتن اهداف و مبانی کنار هم اصولی استخراج شده است. جامعه تحلیلی این پژوهش فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران و کلیه منابع مرتبط با تربیت زیست محیطی است که به طور هدفمند براساس اهداف پژوهش نمونه گیری و به طور عمیق مورد مطالعه قرار گرفت. روش تحلیل داده ها دسته بندی، کدگذاری و تفسیر بوده که به طور مستمر همزمان با جمع آوری داده ها انجام شده است. یافته های حاصل نشان دهنده این است که براساس مبانی فلسفه تربیت جمهوری اسلامی ایران اهداف تربیت زیست محیطی عبارت است از: درک حضور وجود خداوند، جهان طبیعت و انسان، آگاهی به غایتمندی و هدفداری عالم طبیعت، گرامیداشت تقدس طبیعت، درک نظم و توازن حاکم بر طبیعت، درک بعد متافیزیکی و فیزیکی انسان براساس ارتباط او با محیط زیست، فهم و پرورش رفتارخردورزانه با محیط زیست. مبانی تربیت زیست محیطی عبارت است از: طبیعت، تجلّی گاه واجب الوجود، غایتمندی و هدفداری عالم طبیعت، تقدس طبیعت، نظامندی طبیعت، انسان (آمیز ه ای از جسم و روح، عقل و حس)، مدرک طبیعت، آزادی انسان، احساس تعلق داشتن انسان به مکان، ارزش ذاتی طبیعت مستقل از ذهن انسان، ابتنای طبیعت بر نظامی عادلانه، حس زیبایی شناختی زیست محیطی در انسان و نهایتاً اصول تربیت زیست محیطی عبارت است از: نگرش «از- اویی» به طبیعت، اعتقاد به غایت طبیعت، احترام به طبیعت به عنوان موجودی مقدس، حفظ موزون بودن طبیعت، هماهنگی جسم و روح در ارتباط با طبیعت، پیوند عین و ذهن در ارتباط با طبیعت، قانونمندی انسان در محیط زیست، کشف هویت زیست محیطی، رعایت حق بر محیط زیست سالم، عدالت زیست محیطی، دست یابی به نگرش زیست محیطی همه جانبه، زیبایی انگیزه حفاظت از محیط زیست.