هستى‏شناسى

افکار بیرونى مجموعه‏اى از دانش‏ها و رویکردهاى متفاوت است. از این رو مسأله اساسى در مطالعات «بیرونى‏شناسى» شناخت ماهیت آرا و مبانى معرفت‏شناسى، هستى‏شناسى و انسان‏شناسى اوست. اگر چه نگاه بیرونى به غایت عالم طبیعى است و نقطه عزیمت اندیشه وى توصیف الگوها و قوانین طبیعى است، اما همو با تعلیل ذهنى و در نهایت به واسطه وحى و شهود به تعادل و انسجام مى‏رسد؛ به عبارت دیگر مدل پژوهش وى «معرفت ترکیبى» است که از حس و استقرا آغاز و با عق ل و قیاس به تعادل و در نهایت با وحى به ثبات و استحکام مى‏رسد.

چکیده یکى از مهم‏ترین جریان‏هاى فکرى در ایران اسلامى، جریان «حکمت اشراق» است. بنیان‏گذار این مشرب فکرى، «شهاب الدین سهروردى» است که پیوندى بین اندیشه ایران باستان و اندیشه اسلامى ایجاد کرده است. سهروردى هماهنگى و سازگارى انسان و جامعه را با نظام کیهانى لازم مى‏داند، چرا که معتقد است در پرتو آموزه هماهنگى با نظام کیهانى، وجود آدمى مشرقى و نورانى مى‏شود. سهروردى همانند ایرانیان باستان، وجود را به عنوان «نور» تعبیر مى‏کند. مفهوم نور از یک سو، با مفهوم «خرّه» و از سوى دیگر، با آیات سوره نور در قرآن کریم پیوند پیدا مى‏کند. وى «خرّه» را نورى مى‏داند که نفس و بدن به آن روشن مى‏شوند. او در کتاب هیاکل النور، از آرمان رهایى نور اسیر شده در جسم سخن مى‏گوید. هم‏چنین «عشق» را به مثابه اساس نظام کیهانى مى‏داند که در تمام پدیده‏هاى جهان هستى جارى و سارى است. «هانرى کربن»، حکمت اشراق را گذار از «حماسه پهلوانى» ایران باستان به «حماسه عرفانى» ایران در دوره اسلامى مى‏داند.