صفات عقلی - اخلاقی

هدف این تحقیق، بررسی برخی ویژگی های فرهنگ تربیت بدنی و ورزش ایران باستان در شاهنامه فردوسی است. به همین منظور 8 صفت جسمانی، 14 صفت رزمی - پهلوانی، 11 صفت عقلی (خرد) - اخلاقی و چند نماد رفتاری در سه دوره اسطوره ای، پهلوانی و تاریخی شاهنامه توصیف و تحلیل شده است. منبع اصلی تحقیق، 9 جلد شاهنامه فردوسی و سایر تحقیقات مربوط به آن است. ضمنا برای تایید هر یک از مفاهیم و صفات، ابیاتی از شاهنامه انتخاب شده است. یافته های تحقیق نشان داد که آموزش بهداشت، سلامتی، نیرومندی و پهلوانی در شاهنامه پایه دینی و ملی دارد و ریشه پهلوانی عمدتا رزمی و کین خواهی ملی است. پهلوانان، به عنوان نماد قدرتمندی، بیشتر از نظر جسمانی و بدنی قوی بودند و از سایر کردارهای طبیعی آنان در زندگی فردی و اجتماعی خبری نیست. از بین 2103 بار تکرار صفات جسمانی، صفت تن، جسم و بدن با 52% تکرار، از بین 4755 بار تکرار صفات رزمی - پهلوانی، صفت سوار با 23% تکرار، و از بین 3134 بار تکرار صفات عقلی - اخلاقی، صفت خرد با 36% تکرار در اولویت قرار دارند. بیشترین تکرار صفات در دوره پهلوانی است. به طور کلی صفات رزمی - پهلوانی 47.58%، صفات عقلی - اخلاقی 31.36% و صفات جسمانی 21.4%، صفات مورد بررسی در شاهنامه را تشکیل می دهد. پرورش مرد عمل و مرد خرد در مفهوم «پهلوانی» عالی ترین شکل تربیت ورزشی را در شاهنامه نشان می دهد که این مفهوم در ابیات زیادی با تکیه بر رهنمودهای عقلی (خردورزی) و پایبندی به اصول اخلاقی و جوانمردی تاکید شده است. هر چند برخی اعمال نابخردانه و غیر اخلاقی نیز از پهلوانان مشاهده شده است، این رفتارها بسیار اندک و از نظر فردوسی نیز با توجه به کارکرد نظامی و سیاسی رفتار پهلوان قابل اغماض است. این یافته ها نشان می دهد که تربیت بدنی و ورزش در فرهنگ ایران از گسترش و غنای زیادی برخوردار بوده است و می توان برخی صفات، نمادها و رفتارهای مثبت این فرهنگ را در تربیت ورزشی به کار گرفت