کسب و کار گردشگری

راهبرد توسعه خوشه ای یکی از الگوهای موفق سازماندهی بنگاههای کوچک و متوسط است که قریب به سه دهه بیشترین نقش را در توسعه منطقه ای کشورهای مختلف ایفا نموده است. این مقاله ابتدا به بررسی ادبیات نظری خوشه گردشگری پرداخته و با مبنا قراردادن مشخصه های چهارگانه خوشه یعنی: تمرکز جغرافیایی، تمرکز بخشی، روابط همکاری و چالش ها و فرصت های مشترکِ کسب و کارهای گردشگری به شناسایی و تحلیل خوشه گردشگری در شهر شیراز پرداخته است. روش عمومیِ تحقیق اسنادی و میدانی بوده است. از فنون نسبت های مکانی و ماتریس همکاری به ترتیب برای تحلیل تمرکز جغرافیایی و بخشی و روابط همکاری بین واحدهای کسب و کار و از پرسشنامه و فرم های مخصوص مصاحبه برای تحلیل چالش ها و فرصت های مشترک کسب و کارها بهره گرفته شده است. یافته ها نشان می دهد، اقتصاد بخش گردشگری در شهر شیراز پایه بوده و از نسبت مکانی 12/1 برخوردار است، کسب و کارها دارای چالش ها و فرصت های مشترک هستند اما روابط همکاری بین بنگاهی و بین صنفی نسبتاً ضعیف است. در پایان، راهبردهای سیاستگذارانه بر مبنای شرایط فعلی و فرصت های آتی برای توسعه خوشه گردشگری ارائه شده است.

هدف این تحقیق شناسایی و تبیین عوامل، تعیین کننده موفقیت در کسب و کارهای کارآفرینانه مبتنی بر بخش گردشگری در روستای زیارت شهرستان گرگان است. تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی، که بر مبنای راهبرد پیمایش و به صورت تک مقطعی به انجام رسیده است. صاحبان کلیه کسب و کارهای خانوادگی و شخصی فعال در بخش گردشگری روستای زیارت، جامعه آماری تحقیق حاضر را تشکیل دادند که 176 نفر از آنها به عنوان نمونه تحقیق از طریق روش نمونه گیری ترکیبی انتخاب شدند. روایی پرسشنامه تحقیق از طریق مصاحبه با پژوهشگران، متخصصان و خبرگان حوزه گردشگری استان و پایایی آن نیز از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (میانگین 86/0) تأیید شد. نتایج نشان داد که اهداف و انگیزه های غالب برای شروع و ادامه فعالیت ها اقتصادی و مالی است. همچنین یافته های تحلیل عاملی نشان داد که پنج عامل به نام های امکانات و منابع، زیرساخت ها و خدمات، یادگیری و حرفه آموزی، ارتباطات و پیوندها و مدیریت کسب و کار 36/80 درصد عوامل موثر بر موفقیت کسب و کارها را تبیین می کنند.

شبکه ها در جوامع مدرن امروزی بسیار فراگیرند و می توانند در موفقیت کارآفرینانه سازمان ها نقش آفرینی کنند؛ اما شکل گیری و تداوم آن ها، نیازمند بسترهای مناسب ازجمله وجود سرمایه اجتماعی است. شبکه ها اگرچه در تقویت سرمایه اجتماعی مؤثرند، اما وجود سطحی از سرمایه اجتماعی نیز، برای شکل گیری آن ها ضرورت دارد. در پژوهش حاضر، با درنظرگرفتن اهمیت سرمایه اجتماعی و تأثیر آن بر عملکرد سازمان ها و نیز، افزایش سطح عملکرد کسب وکارهای گردشگری در حالت شبکه ای، وضعیت موجود سرمایه اجتماعی و میزان شکل گیری شبکه ها در آژانس های گردشگری بررسی و تحلیل شده است. داده ها ازطریق پرسش نامه گردآوری گردیده و درمیان 200 نفر از کارکنان و مدیران آژانس ها، با روش نمونه گیری تصادفی، توزیع شده و نتایج با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون همبستگی پیرسون و آزمون T تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که سرمایه اجتماعی و میزان شکل گیری شبکه در بین آژانس ها از وضعیت مطلوبی برخوردار است و بین ابعاد سرمایه اجتماعی (ابعاد شناختی، ساختاری و رابطه ای) و شکل گیری شبکه رابطه معناداری وجود دارد. براساس نتایج به دست آمده، تأثیر بعد رابطه ای بر شکل گیری شبکه ها بیشتر بوده است.

در چند دهه اخیر، فعالان عرصه گردشگری در مناطق گردشگری با ارائه ایده های نوین و خلاقانه در حوزه های مختلف گردشگری شهری، اقدام به ایجاد و اشاعه کسب و کارهای جدید و اشتغال نوین نمودند. یکی از مهمترین مباحث و چالش در حوزه شبکه کسب و کارهای گردشگری، درجه و وضعیت تعاملات و روابط بین این کسب و کارها و کارآفرینان آنها است. شهر یزد با دارا بودن سرمایه های گردشگری طبیعی و انسانی از مناطق مهم گردشگری کشور به شمار می رود. به منظور برنامه ریزی مطلوب گردشگری، ضرورت دارد تا جایگاه و قدرت هر یک از کسب و کارهای گردشگری و کارآفرینان و درجه قدرت و مرکزیت هر کسب و کار و نوع، تاثیرگذاری و تعاملات هر یک از کارآفرینان در شبکه کسب و کارهای گردشگری مورد تحلیل قرار گیرد. بنابراین هدف اصلی پژوهش، تحلیل تعاملات و روابط بین کسب و کارهای شهر یزد است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و از داده های کتابخانه ای و میدانی جهت گرداوری داده ها استفاده می شود. نمونه آماری اصلی پژوهش نیز کارآفرینان و صاحبان کسب و کارهای گردشگری در شهر یزد بوده که به صورت تمام شماری و آگاهانه بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز بر پایه نظریه شبکه ای و رویکرد شبکه های اجتماعی و با استفاده از نرم افزار ucinet است. بر اساس نتایج نهایی پژوهش، میزان تراکم و تعاملات یک سویه و دوسویه بین کسب و کارها در بعد تبادل گردشگران و مدیریت مقصد، در سطح نسبتا خوب و در بعد اطلاعات، در سطح متوسط و در بعد مالی، در سطح ضعیف است.

بدون شک گردشگری به عنوان یک فعالیت مهم اقتصادی، از ظرفیت بالایی جهت ایجاد فرصت های جدید کسب و کار به ویژه در مناطق آزاد تجاری، برخوردار است. با توجه به اینکه سرمایه گذاری پیش نیاز توسعه کسب و کار گردشگری است، شناسایی عوامل مؤثر بر جذب سرمایه گذاری و اولویت بندی آن جهت توسعه کسب و کار گردشگری، اهمیت بسزایی دارد. لذا هدف از این تحقیق شناسایی و تحلیل شاخص های چندسطحی مؤثر بر جذب سرمایه گذاری در کسب و کارهای گردشگری در منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس است. جامعه آماری تحقیق، سرمایه گذاران و کارشناسان گردشگری منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس می باشند. تعداد نمونه انتخابی برای جامعه سرمایه گذاران 43 نفر و برای کارشناسان خبره 15 نفر بوده است. جهت آزمون فرضیات تحقیق از آزمون تی تک نمونه ای و آزمون اسپیرمن و به منظور الویت بندی شاخص های موثر بر جذب سرمایه گذاری در کسب و کار گردشگری از دیدگاه سرمایه گذاران از آزمون فریدمن و از دیدگاه کارشناسان از تحلیل سلسله مراتبی و برای اجماع در الویت بندی متفاوت از روش کپ لند استفاده شده است. ﻧﺘﺎﯾﺞ تحقیق ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ به ترتیب شاخص های: زیرساخت ؛ جذابیت های محیطی؛ سطح و مرحله توسعه گردشگری در مقصد و اندازه بازار آن و عوامل تشویقی و حمایتی با الویت یکسان؛ شرایط اقتصادی؛ عوامل سیاسی و اجتماعی؛ دسترسی به اطلاعات و قوانین و مقررات کسب وکار با الویت یکسان؛ عوامل مکانی و جغرافیایی مهم ترین شاخص های مؤثر بر جذب سرمایه گذاری در کسب وکار گردشگری می باشند.

صاحبان اقامتگاه های بوم گردی به عنوان متولیان اصلی امر گردشگری مسئولیت های زیادی در کسب و کار و ارائه خدمات منطبق با استانداردهای زیست محیطی به گردشگران دارند. بر این اساس هدف این مطالعه بررسی مسئولیت پذیری زیست محیطی صاحبان اقامتگاه های بوم گردی روستایی می باشد. بنابراین جامعه آماری در پژوهش حاضر 27 صاحب اقامتگاه بوم گردی در استان خراسان رضوی می باشد. پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام توصیفی تحلیلی است. نتایج نشان داد که بطور کلی مسئولیت پذیری زیست محیطی در بین صاحبان اقامتگاه های بوم گردی مورد مطالعه از سطح ایده آلی(بالاتر از سطح متوسط 3) برخوردار است. بر اساس نتایج t دو نمونه ای مشخص شد توجه صاحبان اقامتگاه ها به روستاییان نسبت به گردشگران بیشتر بوده است. همچنین بر طبق آزمون همبستگی مشخص شد بین مسئولیت پذیری زیست محیطی و میزان اشتغال ایجاد شده، درآمد، تعداد گردشگران و درجه اقامتگاه ارتباط معنادار وجود دارد. در نهایت در آزمون رگرسیون خطی مشخص شد که متغیرهای سن، تحصیلات و سطح درآمد صاحبان اقامتگاه های بوم گردی بر میزان مسئولیت پذیری زیست محیطی آن ها اثرگذار بوده است.