خاورشناسان

خاورشناسان در دهه های اخیر در حوزه مطالعات قرآنی به تدوین دایره المعارف هایی دست زده اند که از مهم ترین آنها دایره المعارف قرآن لیدن و نیز دانشنامه قرآن الیور لیمن است. نویسندگان مقالات این دو گرچه مدعی دقت و انصاف در تبیین و تقریر دیدگاه قرآن اند، اما بررسی مقالات نشان می دهد که خطاهای روشی و محتوایی متعددی در آنها وجود دارد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف روشن ساختن فضای فکری خاورشناسان و تبیین برداشت های ناصواب ایشان از قرآن کریم، به بررسی و نقد مدخل «مرگ و مرده» از دایره المعارف قرآن لیدن و نیز مدخل «مرگ» از دانشنامه الیور لیمن می پردازد. دقیق نبودن ارجاعات و استناد به پژوهش ها و منابع غیراصیل، رویکردهای جانبدارانه و جامع نبودن محتوای مقاله نسبت به آموزه های قرآنی، از مهم ترین یافته های این پژوهش در حوزه خطاهای ناظر به روش و رعایت اصول دایره المعارف نویسی آنهاست. در حوزه خطاهای محتوایی نیز برداشت های نویسندگان در مورد مسائلی همچون مرگ اول و دوم، کاربردهای نفس و روح در قرآن، چگونگی اسناد مرگ به خداوند و ارتباط زندگان با مردگان، سطحی بوده و بر اساس منابع اهل سنت و مخالف دلالت های قرآنی است و ازاین رو، مطالعات ایشان قابل اعتماد به نظر نمی رسد.

نشانه های اثرپذیری از زبان و ادب فارسی در جامعه ادبی اروپا در قرن نوزدهم به ویژه در متون مکتب رمانتیسیسم هویداست. متخصصان ادبیات تطبیقی تاکنون تعداد بسیاری از این آثار را شناسایی کرده و هرکدام به شیوه خود و با ابزار توضیح و تشریح متن به اثبات تأثیرپذیری این متون از ادبیات فارسی پرداخته اند. در این مقاله، کوششی برای طبقه بندی انواع این اثرپذیری صورت گرفته است. برای رسیدن به این هدف، چهل متن متأثر از ادبیات فارسی در سه زبان انگلیسی، فرانسوی و آلمانی شناسایی شدند و بنابر شیوه اثرپذیری نویسندگانشان در دسته های گوناگون تعریف شده این تحقیق جای گرفتند. بدین ترتیب، می توان هر یک از آثار را در ذیل یکی از روش های دوازده گانه زیر گنجاند: 1. ترجمه آزاد؛ 2. تمجید از شاعران ایرانی؛ 3. نمود تأثیرپذیری در عنوان اثر؛ 4. ذکر نام شاعران؛ 5. استفاده از نام اماکن و شخصیت های برجسته؛ 6. تضمین کلام یا حکایت های مشهور فارسی؛ 7. تقلید آشکار؛ 8. تبعیت در فرم و قالب؛ 9. بهره وری واژگانی از مؤلفه های آیینی ایرانی؛ 10. بهره وری از وام واژه ها؛ 11. ساختار شرقی اثر؛ 12. تأثیرپذیری مستتر.