نسرین مظفری

حقایق الاخبار، تألیف میرزا جعفرخان حقایق نگار خورموجی، یکی از منابع مهم تاریخی عصر قاجار به شمار می رود. مورخان و محققان غالباً به ویژگی های تاریخ نگاری و تاریخ نگری این اثر پرداخته اند و به ویژگی های سبکی و زبانی آن، نیز جایگاه این اثر در نثر دوره ی قاجار، چندان توجه نشان نداده اند. نظر به اهمیت بحث، شناخت ویژگی های زبانی و سبکی کتاب حقایق الاخبار و نسبت آن با نثر تاریخی این دوره، موضوع شایسته ی درنگی است که تبیین ابعاد و زوایای آن پژوهشی جامع و مستقلی را طلب می نماید. از این رو این جستار، با روشی توصیفی تحلیلی درصد پاسخ-گویی به این سوالات است که ویژگی های سبکی و زبانی حقایق الاخبار چه بوده و چه جایگاهی در میان ادبیات منثور و تاریخی دوره ی قاجار داشته است؟ یافته ها نشان می دهند که ویژگی های سبکی و زبانی خورموجی در حقایق الاخبار مشتمل بر مواردی، چون: گرایش غالب نویسنده به ساده نویسی، واقع گرایی، در عین وجود پاره ای از ویژگی های نثری و زبانی گذشته از قبیل: رسوخ لغات ترکی، مغولی، استفاده از ضرب المثل های فارسی و عربی و اصطلاحات نجومی، استعانت نویسنده از آرایه های ادبی، بهره گیری از اشعار، آیات قرانی و احادیث می باشد. همچنین نشان می-دهد که نویسنده با وجود بهره گیری از برخی ویژگی های سبکی و زبانی متون گذشته، غالباً التزام خود به ساده نویسی را به اشکال مختلف، حفظ نموده و با اعمال آن در امر تاریخ نویسی، اثری روان و به دور از نثر مصنوع و متکلفانه ی مرسوم خلق نموده است.

مهابهاراتا «حماسه ی بزرگ شبه قاره ی هند» اندیشه های بی بدیل فراوانی برای تعالی و کمال انسان به تاریخ بشری عرضه کرده است. مهابهاراتا بی تردید منشأ فیاض الهام از برای شاعران، قصه سرایان، نمایش نویسان، حکما، ژرف اندیشان و هنرمندان بوده است، گفته اند «ویاسا» (که بنا به سنت هندوها سراینده نامور این رساله است) کلیه ی امور را در مهابهاراتا بررسی کرده و هیچ مطلبی در آفاق وانفس نمانده که وی بدان نپرداخته باشد. مهابهاراتا «ودای پنجم» نام نهاده اند، زیرا کتابی است جامع جمیع صفات و مطلوب مذاق خاص و عام و هر طبقه ای از طبقات جامعه هندو به فراخور فهم و دانایی خویش از آن بهره مند گردیده، گرچه این کتاب جزو حماسه های بزرگ جهان است اما مشحون از پند و اندرز و ادب تعلیمی است، به گونه ای که به حماسه ی اخلاقی معروف شده است. در این پژوهش به معرفی مهابهاراتا و بیان     جلوه های ادب تعلیمی آن پرداخته ایم.