محبوبه علیاری شوره دلی

در این پژوهش ویژگی های نحوی ساختارهای امری با معانی مجازی در زبان روسی و نحوة ترجمه و بیان این ساختارها به زبان فارسی را بررسی می کنیم. در زبان روسی فرم های دستوری می توانند علاوه بر معنای اصلی در معانی فرعی و مجازی نیز به کار روند. وجه امری زبان روسی نیز از این امر مستثنی نیست. معنی اصلی وجه امری بر عملی دلالت می کند که درخواست شده است؛ یعنی گوینده از کسی برای انجام عمل درخواست کرده است. در زبان روسی وجه امری با از دست دادن معنی اصلی خود برای بیان معانی فرعی و مجازی، چون شرط انجام عمل، بایستگی، امکان انجام یک عمل، غیر منتظره بودن عمل و ... به کار می رود. در این تحقیق درصدد یافتن پاسخ به این پرسش هستیم که آیا ساختارهای امری با معانی مجازی به لحاظ نحوی در مقایسه با ساختارهای امر حقیقی از ویژگی های نحوی خاصی برخوردار هستند و ارتباطی میان معنای مجازی و معنای اصلی امر در این ساختارها وجود دارد؟ در پژوهش حاضر به بررسی 11 معنی از مهم ترین معانی مجازی فعل امر زبان روسی در قالب بیش از 60 مثال و نحوة بیان، ترجمه و ارائة معادل آن ها به زبان فارسی می پردازیم. بررسی و تحلیل ویژگی های نحوی و دستوری ساختارهای امری با معانی مجازی و چگونگی انتقال و ترجمة این گونه افعال روسی به فارسی، به دلیل تفاوت های اساسی نحوی و ساختاری بین زبان مبدأ و مقصد، از اهداف مهم این پژوهش به شمار می روند.

پژوهش حاضر به بررسی معادل های فارسی گزاره های بیان احساس درساختارهای نحوی روسی می پردازد. در زبان روسیِ معاصر، مدل های نحوی بیان کننده احساس با توجه به ویژگی های واژگانی و دستوری از یک تا هفت ساختار متغیر است. زبان فارسی نیز مانند زبان روسی برای بیان وضعیت عاطفی، ابزارهای زبانی مختلفی دارد؛ اما خلاف زبان روسی در زبان فارسی ابزارهای بیان کننده احساس به طور دقیق دسته بندی نشده اند. این پژوهش درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که گزاره های بیان احساس در ساختارهای مختلف نحوی روسی با کمک چه روش هایی به زبان فارسی بیان می شوند و آیا می توان الگوی ثابتی برای ترجمه آن ها از زبان روسی به زبان فارسی ارائه کرد؟ در این پژوهش به منظور دستیابی به معادل های فارسی گزاره های بیان احساس در زبان روسی حدود5400 مثال جمع آوری شده از آثار ادبی که به طور مستقیم از زبان روسی به زبان فارسی ترجمه شده اند و همچنین ترجمه های موجود در فرهنگ های لغت روسی به فارسی، مورد بررسی قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل نمونه های جمع آوری شده نشان می دهد در زبان فارسی برای بیان گزاره های بیان احساس روسی حداقل 11 ابزار زبانی مورد استفاده قرار می گیرد که می توان آن ها را در سه گروه زیر قرار داد: 1) مدل اسمی، 2) مدل فعلی 3) مدل استعاری. همچنین بررسی داده ها نشان می دهد ترجمه گزاره های بیان احساس در ساختارهای مختلف نحوی روسی به زبان فارسی از الگوی ثابتی پیروی نمی کند.

یکی از عوامل مهم اثرگذار در ترجمه صحیح هر جمله و یا گروه واژه، رعایت توالی واژگان به کار رفته در آن است که بی توجهی به آن می تواند مفهوم جمله یا گروه واژه را به طور کامل تغییر دهد. در این پژوهش تلاش می شود بر اساس 320 نمونه جمع آوری شده از فرهنگ های روسی فارسی و همچنین پیکره ملی زبان روسی، توالی صفات در سطح گروه واژه در زبان های روسی و فارسی بررسی و مقایسه شود. در پژوهش حاضر، درصدد یافتن پاسخ به این پرسش هستیم که توالی صفات در زبان روسی از چه قاعده ای پیروی می کند و آیا می توان الگوی ثابتی برای ترجمه آن ها از زبان روسی به زبان فارسی ارائه کرد؟ نتایج حاصل از این پژوهش می تواند در بهبود روند ترجمه و آموزش آن از زبان روسی به فارسی و بالعکس اثرگذار باشد. تجزیه و تحلیل نمونه های جمع آوری شده نشان می دهد تنها در نیمی از موارد توالی صفات در زبان های روسی و فارسی دارای تطابق کامل هستند و در سایر نمونه ها ترجمه آن ها در زبان فارسی از الگوی ثابتی پیروی نمی کند.