یاسمین استوار ایزدخواه

هدف: با توجه به افزایش سوانح طبیعی و تأثیر آن بر روند تولید اطلاعات، طراحی و ایجاد نظام های پایدار اطلاعات برای تسهیل جریان اطلاعات و افزایش به کارگیری اطلاعات اهمیت ویژه ای یافته است و این در حالی است که پژوهش های امکان سنجی در این بافت به لحاظ کمی و کیفی ضعیف است. پژوهش حاضر به هدف طراحی چارچوب و ابزاری برای امکان سنجی واسپارگاهی با دسترسی باز برای مدیریت اطلاعات سوانح طبیعی در ایران انجام گرفته است. روش: پرسشنامه ای خود-تنظیم از اجزای کلیدی یک واسپارگاه با دسترسی آزاد به همراه ابعاد مهم پژوهش های امکان سنجی اعتبارسنجی شد و در اختیار خبرگان حوزه های مدیریت اطلاعات و فناوری و سوانح طبیعی قرار گرفت و داده های گردآوری شده به روش دلفی فازی تحلیل شد. یافته ها: چارچوب نهایی امکان سنجی شامل  هفت بُعد فناورانه، اقتصادی، حقوقی، عملیاتی، زمانی، فرهنگی و رفتاری (تلوس توسعه یافته که با عنوان اختصاری تلوس.سی.بی معرفی شده) برای 44 شاخص اصلی ایجاد واسپارگاه مدیریت اطلاعات سوانح طبیعی اعتبارسنجی شد و به عنوان ابزار ارزیابی امکان ایجاد واسپارگاه به تأیید خبرگان حوزه مدیریت اطلاعات و فناوری سوانح طبیعی رسید. اصالت: چارچوب ارائه شده اولین چارچوب ارائه شده برای امکان سنجی واسپارگاه دسترسی باز در بافت مدیریت اطلاعات سوانح طبیعی ایران است که به شیوه ای نظام مند و علمی و بر پایه نظرات خبرگان حوزه مدیریت اطلاعات و فناوری سوانح طبیعی طراحی و اعتبارسنجی شده است، و ضمن آن، چارچوب توسعه یافته تلوس (تلوس.سی.بی.) به عنوان یکی از ابزارهای اختصاصی امکان سنجی واسپارگاه ها برای آزمودن فناوری های مشابه و بافت های مشابه به جامعه پژوهش های بین المللی حوزه مدیریت اطلاعات معرفی می شود.

مقدمه: با توجه به اینکه وقوع زلزله های شدید همواره باعث بی سرپناه شدن جمعیت زیادی می شود، لذا اولین و مهم ترین نیاز اساسی آسیب دیدگان زلزله داشتن یک سرپناه است. این تحقیق با هدف ارائه الگویی برای تخصیص پایگاه های اسکان اضطراری موجود در محله برای زلزله زدگان و با درنظرگرفتن نقش ساختمان های تأثیرگذار انجام شده است. روش: این پژوهش به لحاظ ماهیت مطالعه از نوع موردی (محله چیذر در منطقه یک شهرداری تهران) و به لحاظ هدف از انواع پژوهش های کاربردی است. برای ارزیابی آسیب پذیری و تخمین خسارات، تلفات، مجروحان و بی سرپناهان احتمالی از روش جایکا (JICA)، کوبرن اسپنس و منصوری و نیز منحنی های شکنندگی جایکا و برای برآورد ظرفیت اسکان و تأمین نیاز های اولیه بی سرپناهان احتمالی از استاندارد های اسفیر استفاده شده است. یافته ها: در ارزیابی ساختمان های محله مورد نظر مشخص شد که 32 درصد آسیب پذیری اندک، 6 درصد آسیب پذیری متوسط و 33 درصد آسیب پذیری نسبتاً بالا و 29 درصد باقی مانده که مصالح بنایی هستند، آسیب پذیری بالایی دارند. پس از شناسایی فضا های باز، مناسب ترین مکان ها براساس دسترسی مناسب تر و دوری از ساختمان های خطرآفرین انتخاب و ظرفیت هر یک تخمین زده شد و با توجه به جمعیت افراد بی سر پناه و فاصله پایگاه های اسکان از محل سکونت، به افراد بی سرپناه تخصیص داده و پس از آن تأمین غذا و نیاز های اولیه برآورد شد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج، بیشترین تعداد افراد بی سرپناه مربوط به بخش جنوبی محله چیذر می باشند که بافتی فرسوده و ساختمان های بنایی دارد. با توجه به اینکه بین فضای مسکونی آسیب پذیر و فضا های باز محله فاصله زیادی وجود دارد، لذا ایجاد یا اصلاح راه های دسترسی مناسب بین محل های مسکونی و فضا های باز امری ضروری است. در ضمن، برخی از فضا های باز محله به بخش خصوصی تعلق دارد و باید قبل از وقوع زلزله برای کسب توافق و استفاده در شرایط اضطراری با صاحبان این فضا ها مذاکره هایی انجام شود.

مقدمه: آموزش و آماده سازی جامعه یکی از اجزای اصلی و مهم مدیریت سانحه محسوب می شود و این مرحله از چرخه مدیریت سانحه به سبب تأثیر بالای آن بر جامعه می تواند نقش بسزایی را در کاهش اثرات سانحه ایجاد کند. تاکنون، در زمینه آموزش و آگاهی رساندن به مردم و به سبب اهمیت بالای آن، فعالیت های گوناگونی در کشورهای مختلف انجام شده است. روش ها: داده های پژوهش در این تحقیق از روش میدانی و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شده است. جامعه مورد مطالعه شامل تمامی ساکنان شهر چابهار که در نزدیکی ساحل زندگی می کنند ازقبیل کارمندان، دانش آموزان و سایر ساکنان منطقه می باشد.با توجه به جامعه آماری، روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده است و با بهره گیری از آمارتوصیفی داده های گردآوری شده به وسیله نرم افزار SPSS16 تجزیه و تحلیل شده اند. نتیجه گیری: اهم نتایج بیانگر آگاهی ناکافی مردم منطقه، به ویژه قشر زنان، می باشد. با توجه به یافته های حاصله و تحلیل آنها، پیشنهادات و راهکارهایی ارائه گردیده است تا از آن طریق بتوان به افزایش میزان آگاهی مردم چابهار و همچنین بهبود روش های مدیریت بحران برای سونامی محتمل در آینده پرداخت.

مقدمه: مشارکت جامعه در مقابله با بلایای طبیعی یکی از ارکان مهم مدیریت بحران به شمار می آید. از آنجا که استان خوزستان به عنوان یکی از مهم ترین استان های مرزی کشور و در زمره استان های بلاخیز به شمار می آید، مطالعه حاضر به منظور تعیین وضعیت مشارکت جامعه برای مقابله با بلایای طبیعی از دیدگاه مسئولین انجام شده است. روش ها: این تحقیق در چهار مرحله انجام شد. در مرحله نخست، وضعیت موجود استان خوزستان از نظر وقوع بلایای طبیعی مورد بررسی قرار گرفت؛ در مرحله دوم، وضعیت استان از نظر سازمان ها، نهادها و تشکل های فعال در زمینه بلایا بررسی شد؛ در مرحله سوم، با بهره گیری از روش مطالعه کیفی و با انجام مصاحبه عمیق، نظر مسئولین مربوطه در زمینه میزان مشارکت مردم و چگونگی جذب و هدایت آنها در مقابله با بلایای طبیعی مورد سنجش قرار گرفت و در مرحله نهایی، پس از جمع بندی و تحلیل نتایج حاصله، استراتژی هایی ارائه شد تا بتوان با استفاده از این راهبردها از میزان تلفات انسانی و خسارت های احتمالی در سوانح آتی جلوگیری کرد. یافته ها: با توجه به دیدگاه های متفاوت مدیران به مقوله مدیریت جامع بحران و عدم وجود تعاریف مشترک در این حیطه، فرایندهای سیاستگذاری، هماهنگی، برنامه ریزی، سازماندهی و آموزش در سازمان ها به صور گوناگون انجام می شود. با توجه به حاکمیت دیدگاه پدرسالارانه در نظام دولتی، نقش مردم به عنوان مهم ترین گروه ذی نفع از سوی دولتمردان نادیده گرفته شده که نتیجه آن سنگین تر شدن بار مسئولیت های دولت در مقابله با بلایای طبیعی است. نتیجه گیری: بافت سنتی و حاکمیت فرهنگ قومی در استان خوزستان می تواند به عنوان بستر مناسبی برای گسترش فرهنگ مشارکت جامعه در پیشگیری، کاهش اثرات زیانبار بلایا، کسب آمادگی و برنامه ریزی در مرحله قبل از وقوع، مشارکت در عملیات پاسخگویی به ویژه عملیات جستجو، امداد، نجات، پشتیبانی در مرحله وقوع و بازیابی یعنی ساماندهی، بازتوانی، بازسازی و بازگشت به وضعیت اولیه در مرحله پس از وقوع بلایا مورد استفاده قرار گیرد؛ اما لازمه این امر تغییر نوع نگاه مدیران به مقوله نقش و نوع مشارکت مردم در مقابله با بلایای طبیعی است.

Establishment of people-centered institutions at the neighborhood level, provision and installation of basic facilities needed for rescue and relief in public places, especially at the level of neighborhood units, as well as training on how to use these facilities in times of crisis is important. The development of a culture of self-help and other relief, as well as holding maneuvers and workshops for public participation are other important measures to improve people's preparedness in the event of an earthquake. The development of people-centered institutions at the neighborhood level, in addition to responding to the crisis, is effective in preventing it, and the role of local councils in this regard is very important. In some developed countries, these institutions are responsible for carrying out some neighborhood development measures, such as improvement and rehabilitation projects. In community-based crisis management, the establishment of crisis management structures at the neighborhood level is emphasized and risk management is extended to all sections of society.

شواهد نشان می دهد که گروه های مختلف جامعه می توانند نقش بسیار مهمی در مدیریت سوانح ایفا نمایند. در نتیجه کشورهایی تحت تأثیر آسیب پذیری کمتری قرار می گیرند که قشرهای مختلف مردم به صورت مستقیم در فعالیت های کاهش خطر شرکت نموده و هر یک توانمندی های خود برای درک و پاسخ به سوانح مرگبار را به عرضه گذارند. کسب این گونه توانمندی ها نیاز به آگاهی بیشتر و آمادگی دارد که در نهایت به تاب آوری مردم در برابر سوانح می انجامد. بنابراین باید نیازها، نگرشها و نقش های مختلف مردم در جامعه شناسایی شده تا راه برای ارتقاء روشها و برنامه های کاهش خطر سوانح هموارتر گردد. در این راستا، نیاز به همکاری قشرهای گوناگون به خصوص زنان است تا دوشادش و همپای مردان در به کارگیری و اجرای سیاست ها و برنامه های مرتبط با سوانح ایفای نقش نمایند. در این مقاله به مقوله زنان و آسیب پذیری و قابلیت های ویژه آنان در رویارویی با سوانح پرداخته و پیشنهاداتی برای توانمندسازی این قشر از جامعه در رابطه با کاهش خطرپذیری از سوی آنان به صورت مختصر ارائه می شود.

بررسی سوانح طبیعی نشان می دهد که ایجاد آمادگی و آموزش مردم از جمله عواملی است که می تواند در کاهش اثرات ناشی از آن بسیار مفید و مؤثر باشد. اهمیت این امر به گونه ای است که امروزه برنامه ریزان و متخصصان برای مقابله با سوانح، آموزش را به عنوان یکی از شاخص های اصلی کاهش تلفات و خسارات می شناسند. بنابراین، تحقق آگاهی و رعایت اصول ایمنی، منوط بر آموزش های بنیادی و مستمری است که از اولین مراحل یادگیری کودک آغاز شده و کم کم عمیق تر می شود. در این راستا، امر آموزش، بویژه آموزش کودکان در مقاطع پیش از دبستان و دبستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در سیاست های ملی آموزش و پرورش مورد تأکید فراوان قرار گرفته است. موضوع "زلزله و ایمنی" از جمله مواردی است که با توجه به موقعیت لرزه خیزی ایران و اهمیت کودکان به عنوان آینده سازان جامعه و پیام آوران ایمنی به صورت رسمی و غیر رسمی در آموزش و پرورش کشور مورد توجه قرار گرفته است و کودکان و نوجوانان در مقاطع مختلف تحصیلی اعم از پیش دبستانی تا پیش دانشگاهی با این موضوع آشنا می شوند. مقاله حاضر به ارائه چند نمونه روش و الگوی تدریس مناسب جهت آموزش موضوع "زلزله و ایمنی" برای مربیان و معلمان مقاطع پیش از دبستان و دبستان در راستای بهبود و ارتقای امر آموزش می پردازد