مهدی قدیمی

یکی از رایج ترین اصطلاحاتی که امروزه در بحث های مربوط به جامعه شناسی به کار برده می شود «از خود بیگانگی» است. صاحب نظران جامعه شناسی برای نخستین بار از خود بیگانگی را حالتی تعریف کردند که در آن آدمی در زندگی روزمره بخشی از وجود خود را فراموش می کند تا بتواند به وظیفه شغلی – سازمانی خود بپردازد و یا در واقع نقش بازی کند. ولی در این نقش بازی کردن از آن نوع زندگی که برای آن توانایی دارد، جدا مانده یا دور می افتد، و یا بیگانه می شود.جامعه شناسان کلاسیک ادعا می کردند که کارگر قرن نوزدهم میلادی در میان چرخ دنده های زنجیره تولید، به دلیل نقش هایی که به ایفای آنها ناگزیر بود به از خود بیگانگی دچار شده بود. این از خود بیگانگی در چند سطح روی می دهد. اولا کارگر از فرآورده کار خود و ثانیا از نظام سازمانی (یا وسیله تولید) که این فرآورده را تولید می کند بیگانه می شود. بنابر نظر اینان، دلیل این بیگانگی این است که کارگر اختیار، آزادی و تسلط بر سرنوشت خود و آرزو برای اظهار وجود را در ازای دریافت یک دستمزد ناچیز از دست می دهد. این از دست دادن مفهوم خود، در نتیجه پیوستن به نظام کارخانه و یا سازمان تولید وی را بر آن می دارد تا از فرآورده های آن نظام بیزار و یا بیگانه شود. ثانیا آن جا که فرد به ناچار باید آرزوهای خود را برای اظهار وجود و تسلط بر سرنوشت خود رها سازد تا بتواند در نظام کارخانه یا سازمان باقی بماند، از آن جنبه های خویش که خواهان تسلط بر خود و تجربه با معنا هستند نیز بیگانه می شود و دور می افتد. در واقع وی از آن جنبه های منش یا روان خویش که قادر به ابزار آنها در زندگی روزمره نیست بیگانه می شود ...

عرفان راهی برای وصول به حقیقت، با تاکید برکشف و شهود همراه با تزکیه نفس است. که عرفان را می توان از دو جنبه عملی و نظری مورد توجه قرارداد. و عارف کسی است که عبادت حق را از آن جهت انجام می دهد که او را مستحق عبادت می داند نه از جهت امید ثواب و خوف عقاب.در این نوشتار سعی گردیده به تعریف عارف، عرفان، ارکان تصوف، مراحل تصوف، سیر تاریخی تصوف، علل رشد تصوف، عرفان در دنیای اسلام و خارج از اسلام و تاثیر عرفان در مسائل اجتماعی پرداخته شود.

این مقاله بر اساس رویکرد جامعه‏شناختی به بررسی و مطالعه میزان اعتماد اجتماعی پرداخته است. این نوشتار، بر این فرض استوار است که اعتماد اجتماعی (در جایگاه مفهوم اصلی پژوهش حاضر)، یکی از جنبه‏های مهم روابط اجتماعی و زمینه‏ساز همیاری و مشارکت اجتماعی بین اعضای جامعه است. سؤال اصلی این است که آیا میزان اعتماد اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه‏های زنجانی به عنوان محور روابط اجتماعی، با ویژگی‏های فردی و موقعیتی دانشجویان و تعاملات اجتماعی آنان با گروه‏های اجتماعی، میزان سرمایه‏های اجتماعی (میزان امنیت اجتماعی، حمایت از نظم اجتماعی موجود، تعهد اجتماعی، آنومی اجتماعی، بیگانگی اجتماعی، امیدواری اجتماعی، همبستگی اجتماعی، مشارکت اجتماعی، منزلت اجتماعی، اقتدار اجتماعی و ریسک‏پذیری اجتماعی) رابطه دارد؟ نتایج به‏دست آمده نشان می‏دهد که از نظر دانشجویان دانشگاه‏های زنجان بین برخی از مؤلفه‏های اثرگذار بر اعتماد اجتماعی به ویژه (مشارکت اجتماعی، همبستگی اجتماعی، آنومی اجتماعی، بیگانگی اجتماعی، امیدواری اجتماعی، گرایش به ریسک اجتماعی، امنیت اجتماعی، حمایت از نظم اجتماعی موجود، تعهد اجتماعی) و اعتماداجتماعی رابطه شدید وجود دارد و این رابطه بین بعضی دیگر از مؤلفه‏ها از جمله (منزلت اجتماعی، اقتدار اجتماعی) حالت متوسطی دارند. در تحلیل نهایی متغیرهای (میزان مشارکت اجتماعی، همبستگی اجتماعی و امنیت اجتماعی) نسبت به سایر متغیرها در ایران برجستگی و نمود خاصی پیدا کرده به طوری که در تبیین و پیش‏بینی اعتماد اجتماعی بالاترین سهم را به خود اختصاص داد. بنابراین در اثرگذاری یافته‏های نظری این پژوهش ضمن تأیید رابطه اعتماد اجتماعی با اکثر متغیرهای مورد توجه در دیدگاه‏های خرد، برای دستیابی به دریافتی از پدیده‏های سطح کلان که متضمن اعتماد هستند، سودمند است و عاملی برای تلفیق دیدگاه‏های خرد و کلان در قالب یک چارچوب مفهومی برای «اعتماد اجتماعی» است.

مطالعه حاضر با هدف بررسی میزان آگاهی از بیماری ایدز و راه های پیشگیری ، نوع نگرش نسبت به آن و عوامل موثر بر آن با تأکید بر نقش رسانه های ارتباط جمعی و کانون های اجتماعی انجام گرفته است. دراین مطالعه ی پیمایشی اطلاعات با استفاده از پرسشنامه ی از352 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد زنجان به روش نمونه گیری طبقه ای جمع آوری شده است. نظریه ها برای تبیین مساله اجتماعی شامل: مکتب کارکردگرایی ساختی و نظریه های روان شناسی اجتماعی نظیر لوین، روزن اشتیل، کرچ، کراچفیل و بالاچی و نظریه فیش باین پیرامون شناخت عوامل مؤثّر بر نگرش اجتماعی افراد و نیز نظریه ارتباط اجتماعی مک لوهان می باشد. براساس یافته های این تحقیق بیشترین میانگین میزان آگاهی در میان دانشجویان در حد متوسط می باشد(3/82درصد) و54 درصد نگرش منفی، 1/26 درصد نگرش متوسط و تنها 9/19 درصد نگرش مطلوب نسبت به بیماری ایدز دارند. از طرفی تفاوت معنی دار مثبت بین سن و میزان آگاهی از بیماری ایدز مشاهده شده است و نیز میزان آگاهی در رشته تحصیلی گروه پیراپزشکی و پایه بالاتر از دو گروه انسانی و فنی مهندسی به دست آمده است. اینترنت(7/57 درصد)، تلویزیون(1/55 درصد)، فیلم سینما(2/47 درصد) و دوستان(4/34درصد) به ترتیب رسانه های ارتباط جمعی مؤثّر در کسب اطلاعات از بیماری ایدز می باشند. نتایج این تحقیق تأثیر افزایش آگاهی در تغییر نوع نگرش نسبت به بیماری ایدز را تایید می کند(p.ضروری است تا سیاست گذاران حوزه اجتماعی و سلامت با تمرکز بر نیاز جوانان به کسب اطلاعات صحیح از بیماری ایدز و راه های پیشگیری از آن با کمک مؤثّر رسانه های ارتباط جمعی تلاش مضاعف در جهت مقابله با این بیماری به عنوان یک مسأله اجتماعی تهدید کننده سلامت جوانان و نیروی فعال جامعه فراهم آورند.

طلاق اندوه بارترین و تلخ ترین نوع رهایی از جهنم ناسازگاری هاست که در زندگی زوجین به علّت عدم سنخیت فرهنگی و اجتماعی و در اثر سوء تفاهم ها، رفتارها و تصوّرات غلط از یکدیگر و یا وجود بیماری، اعتیاد، خشونت های خانگی، دخالت های دیگران و ده ها عامل دیگر به وقوع می پیوندد. آمار نشان می دهد که هر ساله بر تعداد طلاق ها افزوده می شود و خطر از هم پاشیدن بر بسیاری از کانون های خانوادگی سایه افکنده است. برای اجرای این تحقیق از سه روش اسنادی1، میدانی2، و روش پیمایشی یا زمینه یابی3، استفاده شده است. در روش اسنادی با استفاده از کتب، منابع و تحقیقات دیگران به روش کتابخانه ای اطلاعات مربوط به طلاق گردآوری شد و در این قسمت نظریات ادیان مختلف به ویژه دین مبین اسلام در مورد طلاق مطالعه شده است و نظریات جامعه شناسی و روان شناسی در زمینه ی طلاق گردآوری گردیده است. در مرحله ی دوم با استفاده از روش میدانی و با استفاده از تکنیک مشاهده4 و مصاحبه عمیق سعی شد که از طریق فرمول نمونه گیری «اشباع طبقات»، با 50 زوج از هم جدا شده، مصاحبه های عمیق صورت گیرد و در مرحله ی سوم با استفاده از روش پیمایشی و با استفاده از «پرسشنامه» سعی شد با 500 زوج طلاق گرفته «مصاحبه همراه با پرسشنامه» انجام گیرد که نتایج این پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار spssو تجزیه و تحلیل با کامپیوتر به صورت جداول توزیع فراوانی آورده شده است و در پایان نیز جدول توزیع فراوانی عوامل مؤثر بر طلاق ارایه شده است که در آن سهم هر یک از عوامل تاثیرگذار در طلاق به صورت درصد آورده شده است. جمعیت آماری این پژوهش شامل کلیه ی زوج هایی بوده است که طی 6 ماه (اردیبهشت ماه تا مهرماه 1387) به دادگاه های خانواده و دادگستری شهرستان زنجان مراجعه نموده و پرونده آن ها منجر به صدور طلاق شده است که از بین این 500 زوج 50 نمونه از طریق فرمول نمونه گیری اشباع طبقات، برای مصاحبه عمیق انتخاب شده اند.با توجه به نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر، بیشترین میزان طلاق در بین خانواده های غیرمرفه، با زوجین کم سواد، مردان شغل کارگر و زنان خانه دار مشاهده می گردد که از این جامعه ی آماری مورد مطالعه 69% زوجین بدون فرزند می باشند.