امیرحسین عظیم پور

امروزه، با شتابی که تاریخ شاهد آن نبوده است، گردشگری به یکی از عریض ترین و رنگین ترین نظام های صنعتی بدل شده و در مسیری دوربرد و راهبردی، به ایجاد تغییرات شگرف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی همت گماشته است. ویژگی های طبیعی استان کرمانشاه حاکی از ظرفیتی سرشار است. گردشگری می تواند در قامت یک قوام بخش در عرصه فرهنگی و اجتماعی درخشیده تا با آمیزه ای از فرهنگ، هیجان و فعالیت های ورزشی، گردشگران و سرمایه را به سوی استان رهنمون سازد. این پژوهش ضمن در نظرگیری رونق اقتصاد و فرصت های شغلی جامعه محلی، مشخص می کند که توانایی ها و محدودیت های توسعه گردشگری طبیعی - ورزشی استان کرمانشاه چیست؟ و به دنبال این هدف است که راهبردهای توسعه گردشگری طبیعی - ورزشی استان کرمانشاه را ارائه دهد و مؤثرترین آن ها جهت نیل به هدف را شناسایی کند. پژوهش حاضر به جهت روش آمیخته، از جهت هدف توسعه ای - کاربردی، ازلحاظ ماهیت پیمایشی - اکتشافی و به لحاظ زمان مقطعی است. به منظور جمع آوری داده ها از روش های کتابخانه ای و پیمایشی و جهت تحلیل داده ها از دو روش SWOT و QSPM و برای نمونه گیری از روش گلوله برفی استفاده شد. نتیجه یافته های پژوهش نشان دهنده موقعیت گردشگری طبیعی - ورزشی استان کرمانشاه در بخش راهبردهای بازنگری یا تدافعی (WT) است و بر این اساس «ایجاد هماهنگی بین نهادهای مختلف دولت و برگزارکنندگان رویدادهای ورزشی جهت ارتقا کیفیت خدمات عمومی در مکان های گردشگری ورزشی به ویژه مراکز ورزش های هوایی» در اولویت نخست و «بازبینی دولت در برنامه ریزی و حمایت از بخش خصوصی و...» و «حمایت دولت از توسعه متقابل گردشگری و ورزش با برگزاری دوره های آموزشی...» و «آموزش و استفاده از کارشناسان در نهادها و ادارات مرتبط با گردشگری...» در اولویت های بعد قرار گرفتند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی کیفیت فضایی محدوده تاریخی- گردشگری بین الحرمین شیراز به منظور توسعه راهکارهای طراحی شهری در راستای بازیابی هویت مکانی آن انجام گرفته است. این محدوده با پیشینه ای غنی از ارزش های مذهبی، فرهنگی و تاریخی، امروزه در اثر تخریبات بی رویه ناشی از سرمایه گذاری های کنترل نشده، با فرسایش هویت و کاهش کیفیت فضایی روبه رو شده است. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر داده های کمی است. در این راستا، شاخص های مختلفی در قالب ابعاد کالبدی، معنایی و اجتماعی- فرهنگی مورد ارزیابی قرار می گیرد تا با تعیین اولویت ها، راهکارهایی برای بهبود کیفیت فضایی و حفظ هویت مکانی این فضا ارائه دهد. گردآوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و پرسشنامه و با روش نمونه گیری تصادفی انجام گرفته است. برای ارزیابی شاخص ها از 40 نفر از متخصصین حوزه شهری و اساتید دانشگاه و در تحلیل داده ها از آزمون های سوارا و فریدمن بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که از بین شاخص های مورد بررسی، دسترسی، دفع فاضلاب و ارزش های زیبایی شناختی بیشترین اولویت را در بهبود کیفیت و هویت مکانی این منطقه ایفا می کنند. از دیدگاه نظری، این پژوهش درک عمیق تری از مفهوم هویت مکانی ارائه می دهد و جایگاه آن را در طراحی شهری روشن تر می کند. همچنین از منظر عملی، می تواند به عنوان الگویی برای برنامه ریزی شهری با تمرکز بر بهبود کیفیت و هویت فضاهای تاریخی مورد استفاده قرار گیرد. در نهایت، پژوهش نشان می دهد که توجه هماهنگ به بهبود ابعاد کالبدی – محیطی و به طور خاص شاخص های آن، نه تنها می تواند به بازیابی هویت مکانی بین الحرمین کمک کند، بلکه موجب افزایش رضایت شهروندان و جذب گردشگران به این منطقه می شود. توجه به این رویکرد در سیاست گذاری ها و طرح های شهری برای حفظ هویت و پویایی فضاهای تاریخی ضروری است. به همین جهت راهبردهایی پیرامون بهبود این فضا از دیدگاه طراحی شهری ارائه شده است.