مهدی وحیدی اصل

مبارزه با فساد و تأمین عدالت، همواره یکی از دغدغه های اصلی تمامی جوامع بشری از گذشته تاکنون بوده است. چراکه برای دستیابی به تمدن نوین اسلامی لازم است که فساد در جامعه از بین برود؛ فلذا این سؤال مطرح می شود که اجرای عدالت در حکومت امام علی (ع) چگونه باعث کاهش فساد می شد؟ نوشتار حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و به شیوه کتابخانه ای به سؤالات مذکور پاسخ داده و دستاوردهایی را به دنبال داشته است اینکه در سیره ی علوی مفهوم عدالت دارای جایگاه ویژه ای است به گونه ای که ایشان بر اجرای عدالت در تمامی ابعاد حکومت اسلامی تأکید کرده و آن را عامل بازدارنده از فساد قلمداد کرده اند و در صحنه ی زندگی اجتماعی حکومت زمان خود، آن را به بهترین نحو پیاده نموده اند. آنچه بعد از بررسی آرای مخالفان و موافقان و سیره ی امیرالمؤمنین به دست می آید، آن است که بین اجرای عدالت و کاهش فساد رابطه ای مستقیم وجود دارد. این نگاشته، مبتنی بر سیره امام علی (ع) چهار دلیل برای این نکته که اجرای عدالت باعث کاهش فساد می شود تبیین نموده است.  

اهتمام به پژوهش در حوزه مطالعات دین نه تنها روندی رو به کاهش را طی نکرده؛ بلکه شاهد رشد کمی و کیفی این تحقیقات به ویژه تحقیق پیرامون انواع، میزان و تغییرات دین داری در دهه های اخیر هستیم. در این میان یکی از اساسی ترین چالش ها در حوزه مطالعات دین داری، طراحی شاخص های متناسب با بسترهای فرهنگی، تاریخی و اجتماعی است. هرچند در ایران نیز در دو دهه اخیر کوشش های ثمربخشی در این زمینه صورت گرفته؛ اما همچنان شاخص های طراحی شده نتوانسته اند مقبولیت و کاربردی عمومی به دست آورند. از سوی دیگر دین و دین داری را می توان در سه بُعد معرفتی، گرایشی یا عاطفی و رفتاری دسته بندی و مطالعه کرد. در مطالعاتی که به ارائه شاخص پیرامون دین داری پرداخته اند، تلاش برای ارائه شاخص در همه ابعاد سه گانه، از دقت و توجه کافی به جزئیات در هر یک از این ابعاد کاسته است. بنابراین نیاز به پرداخت تفصیلی تر پیرامون هریک از این ابعاد در مباحث مربوط به دین داری احساس می شود. بدین جهت، هدف مقاله حاضر نیز ارائه شاخص هایی بومی با تأکید بر بُعد معرفتی دین داری است. در این پژوهش از طریق مطالعات نظری، 81 شاخص برای سنجش دین داری احصا شد و طی 20 مصاحبه، مورد ارزیابی و تطبیق قرار گرفت. سپس 23 شاخص مهم تر و پربسامدتر ذیل 6 محور تشخیص داده شد که می تواند به عنوان شاخصی برای سنجش دین داری معرفتی در جوامع آماری مختلف استفاده شود. این محورها عبارتند از: «نگرش به دین»، «انتظار از دین»، «مبانی معرفت شناختی»، «مبانی انسان شناختی»، «معنا و غایت زندگی»، «درک انسان از مبانی اخلاقی».