محمدوحید شفقت

تعارض منافع از موضوعاتی است که در هر زمینه و وضعیت ممکن است ایجاد شود. تعارض منافع انواع مختلف و متفاوتی دارد از تعارض منافع میان دو شخص تا تعارض منافع میان دو گروه و جمعیت. تعارض منافع عمومی و خصوصی نیز نوعی از انواع تعارض منافع می باشد که در این تعارض، منافع یک فرد یا یک گروه افراد در مقابل منافع جمعی یک جامعه قرار می گیرد. حال موضوع تعارض منافع عمومی و خصوصی در حقوق مالکیت فکری و نظام جهانی آن نیز وجود دارد. تعارض منافع در حقوق مالکیت فکری امری بدیهی است اما باید معنای دقیق و اثرات ناشی از این تعارض بررسی و اثبات گردد. تعارض منافع عمومی و خصوصی در حقوق مالکیت فکری ناشی از خود حمایت های حقوق مالکیت فکری می باشد اما این تعارضات باید به نحوی مدیریت شود که باعث نادیده گرفته شدن منافع عمومی نشود زیرا هدف از اعطای حقوق مالکیت فکری تنها حمایت از پدیدآورندگان نیست و رشد علمی ، فرهنگی ، تکنولوژی و در نهایت ارتقاء کیفی سطح زندگی انسان ها و جوامع نیز می باشد. حال بهترین راه برای محقق شدن هر دو هدف یعنی تامین منافع پدیدآورندگان یا همان منافع خصوصی و هم تامین منافع جوامع یعنی منافع عمومی مدیریت تعارض منافع و تلاش برای ایجاد تعادل منافع می باشد.

تعریف حقوق مالکیت فکری برای بیان تعارض منافع عمومی و خصوصی موضوعی مهم و بنیادین است؛ زیرا مشخص بودن اهداف، اصول و اثبات مال بودن محصول فکری و مالکیت پدیدآورنده مباحثی است که ارزش منافع عمومی و خصوصی را در حقوق مالکیت فکری مشخص می سازد؛ از سوی دیگر زمینه مناسبی برای بیان تعارض منافع عمومی و خصوصی ایجاد می کند. پرسش مهمی که قبل از بررسی سوابق و زمان شکل گیری حقوق مالکیت فکری پیش می آید، طرح سوال پیرامون حقوق مالکیت فکری و شناسایی گستره ای است که می بایست تعارض در میان منافع عمومی و خصوصی در آن بررسی گردد، زیرا بدون مشخص شدن معنا و مفهوم یک موضوع و گستره کاربردی و عملی آن، بررسی و ارائه راه حل کار در خصوص آن غیرممکن و در صورت انجام بیهوده است. این پژوهش در پی آن است تا با روش توصیفی و تحلیلی اثبات نماید که اولویت بخشیدن نسبت به هریک از این دو منفعت می تواند نحوه حمایت از آثار مالکیت فکری و مدت این حمایت را مشخص نماید؛ به عبارتی چنانچه در یک کشور منافع خصوصی افراد (پدیدآورندگان) ارجحیت داشته باشد، باعث می شود که مدت و نحوه حمایت از پدیدآورندگان در قانون آن کشور طولانی تر و جدی تر باشد و اگر به منافع عامه توجه شود، مدت حمایت کم تر و نحوه حمایت ضعیف تر می شود.