سمیه زین العابدین زاده

پژوهش حاضر با هدف بررسی کنش مؤلفه های عینی ذهنی اثرگذار بر نشاط اجتماعی و حس تعلق به مکان در سطح مناطق کلان شهر ارومیه انجام شده است. برای وصول بدین منظور، روابط علت و معلولی بین عوامل، در دو سطح مفهومی 1 مؤلفه های شهر شاد و 2 محیط ها یا زمینه های کلی موجد شادی و شهر شاد مورد ارزیابی قرار گرفت. روش تحقیق حاضر، توصیفی تحلیلی بوده و از روش کتابخانه ای و پیمایشی (نظرسنجی) در جمع آوری داده ها استفاده شد. نظرسنجی از خبرگان با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته؛ تعداد 40 نفر از اساتید دانشگاه و مسئولین اجرایی انجام گرفت. داده های آماری جمع آوری شده، از طریق تکنیک دیماتل فازی، تجزیه وتحلیل گردید. در محاسبات مقایسات زوجی و ارزیابی رابطه علت و معلولی بین عامل ها از اعداد فازی مثلثی استفاده شد. نتایج به دست آمده از دیماتل فازی نشان داد که مؤلفه های «وضعیت دسترسی به فضاهای بازی و ورزش و فراغت و گردشگری» و «وضعیت تعلق مکانی و هویت مکان» به ترتیب با کسب امتیازهای فازی «701/0»، «780/0» و «613/0» در بافت جدید شهر ارومیه نیز مؤلفه های «وضعیت تعاملات اجتماعی»، «وضعیت درآمد شهروندان» و «وضعیت دسترسی به فضاهای بازی و ورزش و فراغت و گردشگری» به ترتیب با کسب امتیازهای فازی «703/0»، «599/0» و «570/0» بیش ترین تأثیرگذاری را در بین مؤلفه های ایجادکننده شهر شاد در بافت قدیم کلان شهر ارومیه دارند. هم چنین، محاسبات دیماتل فازی نشان داد در بین محیط ها/زمینه های شهر شاد نیز در بافت جدید شهر ارومیه، زمینه های «کالبدی فضایی»، «اجتماعی رفتاری» و «اقتصادی» به ترتیب با کسب امتیازهای فازی «479/3»، «432/1» و «376/1»، بیش ترین تأثیرگذاری را بر سایر محیط ها دارند.

امروزه، تکامل و توسعه شهرها، برنامه ریزی برای ارتقاء کیفیت زیست و ارتقای نشاط شهروندان را اجتناب ناپذیر نموده است. در این بین چالش های متعدد همانند افزایش تراکم جمعیت، افزایش میزان آلودگی هوا، ایجاد و تعمیق میزان نابرابری در شهرها، فقر، مشکلات روانی شهروندان و... باعث آن شده که الزامی مهم تحت عنوان «شهر شاد» و «داشتن شهروندان با نشاط» مطرح شود. نوشتار حاضر در پی آن است که با هدف بررسی و شناخت پایه ای بر وضعیت عوامل مؤثر در تحقق شهر شاد و افزایش حس تعلق مکانی در شهر ارومیه بپردازد. برای وصول بدین هدف، با استفاده از روش کتابخانه ای و پیمایشی(میدانی) در جمع آوری داده ها و همچنین با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته؛ تعداد 384 نفر از شهروندان ساکن در شهر ارومیه، مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفتند. روش نمونه گیری در این پژوهش، روش فضایی چند سطحی بود. داده های آماری جمع آوری شده، از طریق تکنیک های بار عاملی، تحلیل رگرسیونی و همچنین تحلیل مسیر، تجزیه و تحلیل گردید. نتایج بدست آمده از تحلیل بارعاملی نشان داد که زیرشاخصهای اقتصادی و همچنین زیرشاخص های اجتماعی-رفتاری بوده و در نتیجه، شاخصهای مربوط به محیط اقتصادی و محیط اجتماعی-رفتاری سهم بیشتری در تبیین میزان عوامل مؤثر بر حس تعلق به مکان با رویکرد شهر شاد در شهر ارومیه دارند. همچنین نتایج تحلیل رگرسیونی مبین این نکته است که حس تعلق به مکان با رویکرد شهر شاد در شهر ارومیه با شاخص های مربوط به محیط اقتصادی-معیشتی، اجتماعی-رفتاری و کالبدی-فضایی بیشترین مقدار همبستگی را دارند.