رحیم ساعی

با توجه به نیاز بسیار کم گل محمدی به آب و سازگاری با منطقه رویش این گل و همچنین، تناسب زیاد اراضی و دانش فنی کشاورزان برای کشت آن در استان آذربایجان شرقی، به منظور افزایش اشتغال و بهبود درآمد گروه بزرگی از خانوارهای روستایی، مطالعه عمیق با هدف شناسایی، تحلیل و اولویت بندی راهبردهای کسب وکار برای توسعه کشت گل محمدی و صنایع تکمیلی آن در این استان ضروری است. بررسی ادبیات پژوهش های مرتبط نشان داد که تاکنون، در مطالعه ای مشابه به روش تاپسیس (TOPSIS)، تحلیل راهبردهای توسعه کسب وکار کشت و صنایع تکمیلی گل محمدی در این استان صورت نگرفته است. از این رو، بدین منظور، پس از تلفیق معیارهای حاصل از مطالعه دلفی به عنوان نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدهای توسعه کسب وکار کشت گل محمدی و صنایع تکمیلی آن در استان آذربایجان شرقی برای تدوین راهبردهای بازاریابی بر مبنای ماتریس آنسوف و پس از تأیید روایی صوری آن با دادن امتیاز برای مقایسه هر کدام از گزینه های راهبردی در شرایط آن معیارها در قالب طیف لیکرت از یک تا نُه (1 تا 9) در پرسشنامه محقق ساخته، داده ها در سال 1402 از تمام کارشناسان خبره جمع آوریی و همچنین، پس از تأیید پایایی آن به روش آنتروپی با بهره گیری از شیوه تاپسیس در محیط نرم افزار اکسل (Excel) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، راهبردهای بازاریابی بلندپروازانه و متنوع سازی، به ترتیب، رتبه های اول و دوم در توسعه کسب وکار کشت گل محمدی و همچنین، راهبردهای بازاریابی متوازن و جسورانه، به ترتیب، رتبه های اول و دوم در توسعه کسب وکار صنایع تکمیلی آن شناخته شدند، که نشان از وجود تعارض در راهبردهای توسعه کسب وکار کشت گل محمدی و صنایع تکمیلی آن در استان دارد. بر این اساس، اجرای راهبردهای بازاریابی توسعه کشت گل محمدی قبل از بهبود وضعیت اقتصادی صنایع تکمیلی آن در استان امکان پذیر نخواهد بود. از این رو، روند توسعه کشت گل محمدی در استان هم زمان با رفع مشکلات اقتصادی و اولویت دهی به صنایع آن در حمایت های مالی استانی دولت از جمله ارائه تسهیلات بانکی کم بهره، کاهش مالیات بر درآمد و تخصیص ارز دولتی در واردات دستگاه های مورد نیاز و همچنین، در مرحله گذار از بحران اقتصادی کشور نیز تولید فرآورده های جدید مورد پسند بازارهای فعلی توسط صنایع تکمیلی گل محمدی استان و همچنین، به منظور رفع تعارض در این صنعت، واگذاری توسعه آن به یک متولی حرفه ای در وزارت جهاد کشاورزی به عنوان پیشنهادهای پژوهش حاضر مطرح شده اند.

با توجه به اهمیت اندازه گیری کیفیت زندگی و ضرورت برنامه ریزی صحیح و کارآمد برای اجرای پروژه های لازم جهت بهبود و ارتقای سطح رفاه روستاییان به ویژه طبقه محروم آنان نیاز اساسی به مطالعات گسترده و عمیق در مناطق روستایی وجود دارد. از این رو، مطالعه حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی خانوارهای روستایی در اقلیم های استان آذربایجان شرقی انجام گرفت. بدین منظور، پرسش نامه ای پس از آزمون روایی به صورت روایی صوری و آزمون پایایی به روش مطالعه پیشاهنگ (با ضریب آلفای کرونباخ از 0.80 تا 0.96) از 384 سرپرست خانوار با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب، تکمیل شد. در این مطالعه از روش طبقه بندی اقلیمی آمبرژه با شاخص های اقلیم بندی میزان بارندگی، متوسط حداکثر و حداقل دما در گرم ترین و سردترین ماه های سال تحت عناوین اقلیم های فراخشک سرد، نیمه خشک فراسرد تا نیمه خشک معتدل، مدیترانه ای فراسرد و سرد و نیمه مرطوب فراسرد استفاده شد. بر اساس نتایج، میانگین کیفیت زندگی روستاییان در مقایسه با متوسط نمره استاندارد پایین بوده و از نظر آماری نیز تفاوت معنی داری با آن داشت. اقلیم مدیترانه ای فراسرد و سرد استان برای تولید محصولات کشاورزی مناسب بوده که موجب افزایش عملکرد و به تبع آن، افزایش درآمد حاصل از محصولات کشاورزی شده است. از این رو، کیفیت زندگی روستاییان این اقلیم بالا بوده و تفاوت آماری معنی داری نسبت به سایر مناطق استان داشت. همچنین، این مطالعه توانست 50 درصد از عوامل مهمی که بر کیفیت زندگی روستاییان این استان مؤثر بودند را بررسی نماید. همان طور که نتایج رگرسیون نشان داد 50 درصد از تغییرات متغیر کیفیت زندگی روستاییان با پنج عامل "درآمدهای کشاورزی"، "فاصله روستا از جاده آسفالت مناسب"، "تعداد افراد تحصیل کرده در خانواده"، "سطح تحصیلات سرپرست خانواده" و "میزان پیشرفت در استفاده از تکنولوژی ها و روش های صنعتی در تولیدات کشاورزی"، تبیین شدند که تأثیر غیرمستقیمی نیز بر آن داشتند. اطلاع رسانی از پیش بینی های اقتصادی لازم مثل نوسانات قیمت محصولات زیرکشت، اجرای طرح های جاده سازی در روستاهای این استان، اجرای طرح های مؤثر سوادآموزی و افزایش امکانات آموزشی در تمامی مقاطع تحصیلی در روستاها، احیای بنگاه ها و تعاونی های توسعه مکانیزاسیون کشاورزی و پرداخت وام های بلندمدت کم بهره و نظارت شده برای روستاییان به ویژه در اقلیم های غیرمناسب برای تولیدات کشاورزی از پیشنهادهای این مطالعه بودند.