وحید حسن بیگی

در عصر حاضر دنیای کسب و کار با عدم قطعیت بسیاری مواجه است و این موضوع، ضرورت بودجه ریزی در شرکت ها را دوچندان کرده است. به گونه ای که در چند سال اخیر، پژوهش های مختلفی در این زمینه انجام شده است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر این است که به ارزیابی و تفسیر پژوهش های مذکور بپردازد و پاسخی برای این سه پرسش بیابد که در ادبیات علمی «چه نقاط ضعفی برای بودجه ریزی در شرکت ها عنوان شده است؟ موانع بهبود بودجه ریزی در شرکت ها کدام است؟ و چه راهکارها یا مدل هایی به منظور رفع نقاط ضعف بودجه ریزی در شرکت ها مطرح شده است؟» به همین منظور، با استفاده از مرور نظام مند ادبیات و به کمک پروتکل پریزما، به جستجوی مقاله های منتشر شده در این زمینه پرداخته شد و پس از غربالگری آنها بر مبنای معیارهای احراز شرایط، در نهایت 32 مقاله به عنوان مقاله های مرتبط با هدف و سوال های پژوهش مورد تأیید قرار گرفت. به منظور ارزیابی کیفیت داده ها و نتایج پژوهش و دستیابی به معیارهای قابلیت اعتماد ضمن استفاده از پایگاه های اطلاعاتی معتبر و بکارگیری یک فرایند نظام مند در مرور ادبیات، منابع ورودی پژوهش به دو نفر از خبرگان نیز ارائه گردید و علاوه بر آن تلاش شد تا توصیف غنی از فرایند اجرایی پژوهش ارائه شود. در ادامه با تجزیه و تحلیل متن مقاله های منتخب، نسبت به استخراج 9 مورد نقطه ضعف، 6 مانع بهبود و 20 راهکار بهبود اقدام گردید و در پایان با در نظر گرفتن خلأ نظری پژوهش های موجود، پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی ارائه شد. 

برخی از ویژگی های مدیریت صاحبکار می تواند ازطریق سازوکارهای مختلف بر ذهنیت، نگرش و رفتار حسابرس تأثیر بگذارد و قضاوت حسابرس را به عنوان یکی از ارکان اساسی حسابرسی مستقل با چالش مواجه کند. بر این اساس، یکی از اهداف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر کاریزمای مدیریت صاحبکار به عنوان یکی از عوامل تهدیدکننده بی طرفی حسابرس بر فرآیند قضاوت و تصمیم گیری او و هدف دیگر آن، بررسی تأثیر رتبه و هویت شغلی حسابرس به عنوان عوامل خنثی کننده این تهدیدها بر قضاوت حسابرس است. حسابرسان معتمد بورس شامل حسابرسان شاغل در مؤسسات بخش خصوصی و سازمان حسابرسی، جامعه آماری این پژوهش را تشکیل داده و داده های پژوهش در سال های 1398 و 1399 با بهره گیری از ابزار پرسش نامه گردآوری شده اند. نمونه آماری پژوهش شامل 170 حسابرس مستقل بوده و آزمون فرضیه ها نیز با استفاده از نرم افزار SmartPLS انجام شده است. یافته های پژوهش در سطح اطمینان 95 درصد نشان دادند کاریزمای مدیریت صاحبکار بر آشنایی (هویت یابی) حسابرس با صاحبکار و نگرش حمایتی حسابرس تأثیر مثبت و معنادار دارد. همچنین، آشنایی حسابرس با صاحبکار و نگرش حمایتی حسابرس به طور معناداری بر قضاوت عینی حسابرس تأثیر منفی دارند. همچنین، رتبه حسابرس و هویت شغلی او موجب بهبود قضاوت عینی می شوند. بر این اساس، با وجود اینکه حسابرس عضوی از مؤسسه صاحبکار محسوب نمی شود، می تواند از نفوذ مدیریت صاحبکار تأثیر بگیرد؛ اما نفوذ صاحبکار در مسئولیت های رده بالاتر مؤسسه حسابرسی کمتر است؛ بنابراین، تدوین کنندگان استاندارد، جامعه حسابداران رسمی، حسابرسان مستقل و پژوهشگران می توانند نتایج پژوهش حاضر را به کار گیرند.