نینا قصلانی

معماری و شهرسازی با محیط ارتباط دارند. محیط، ظرف تجربیات فردی و جمعی افراد است و خاطره را شکل می دهد. مطالعات خاطره یک زمینه تحقیقاتی رو به رشد است که بر روی طیف وسیعی از رشته ها از قبیل علوم اجتماعی، علوم انسانی، مطالعات منظر و معماری و شهرسازی تمرکز دارد. پژوهش هایی در ایران و جهان در رابطه با خاطره در محیط های انسان ساخت صورت پذیرفته و هریک از دیدگاهی متفاوت به موضوع نگریسته اند. مقاله حاضر با هدف تحلیل و تفسیر آنچه تاکنون در ایران منتشر شده و نیز برای پیشگیری از تکرار در این زمینه و یافتن شکاف های تحقیقاتی موجود، به بررسی کیفیت مطالعات انجام شده، پرداخته است. این پژوهش به مرور نظام مند مطالعات پیشین پرداخته و تعداد 38مقاله و چهار رساله دکتری که خاطره موضوع اصلی آنها بوده، بر اساس شکل پریزما(موارد ترجیحی در گزارش مقالات) انتخاب و بررسی شده و با مطالعه ساختار و محتوای آنها به ترسیم چشم انداز کنونی پژوهش های با موضوع خاطره، دست یافته است. نتایج بیانگر حجم روزافزون مطالعات خاطره با محوریت خاطره جمعی است. تکرار محتوایی پژوهش های خاطره، توجه بسیار اندک به کاربران ویژه محیط مانند کودک، سالمند و ...، تمرکز تعداد زیادی از مطالعات بر شهر تهران، عدم بررسی خاطره در دوره های سنی مختلف انسان و عدم توجه به خاطره فردی افراد از مکان های ویژه مانند مکان های کودکی، از جمله مشکلات مطالعات در این زمینه هستند. از جمله مقوله های پرتکرار ترکیب شده با خاطره می توان به هویت، تعلق مکانی، دلبستگی مکان و احیا و بازسازی اشاره کرد. همچنین بیشترین تعداد مطالعات به خاطره در فضاهای شهری و میدان های شهری پرداخته است.

مناسب بودن فضاهای فرهنگی به عنوان یک فضای عمومی، موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. نیاز به حضور در فضا برای همه گروه ها، فارغ از جنسیت، سن، شغل و . . امری ضروری است. با توجه به این که زنان نیمی از جامعه را تشکیل داده و محور خانواده به شمار می آیند، لذا باید از نظر روحی و جسمی از سلامت و شادابی برخوردار باشند. زنان، علاوه بر این که خود می-توانند یک قشر فعال در همه ابعاد باشند، قشرهای فعال را در دامن خود تربیت می کنند. این مقاله عوامل موثر بر حضور زنان کرد در فضاهای فرهنگی را مورد بررسی قرارمی دهد. روش پژوهش به صورت پیمایشی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی است و گردآوری اطلاعات آن از طریق مطالعات میدانی و با ابزار پرسشنامه صورت گرفته است و داده های حاصل به وسیله نرم افزار SPSS تحلیل شده اند. جامعه آماری این مقاله را زنان و مردانی)70درصد جامعه آماری، زنان بوده اند) که با مجتمع فرهنگی هنری فجر سنندج در ارتباط هستند، تشکیل می دهد. عوامل تاثیرگذار بر حضور زنان در فضاهای عمومی و به طور خاص فضاهای فرهنگی، دامنه وسیعی از محدودیت های کالبدی، اجتماعی، فرهنگی واقتصادی را دربرمی گیرند. مهمترین عوامل تاثیرگذار، شاخص احساس نیاز به این گونه مکان ها و مرد سالاری و دسترسی مناسب به این فضاها برای شهروندان می باشند. احساس نیاز به این معنی که مجتمع فرهنگی موجود پاسخگوی نیازهای آنها نمیباشد. بنابراین رابطه ای میان عوامل موثر و شرایط و نیازهای زنان مورد بررسی قرار می گیرد و در انتها توصیه هایی برای کاهش تاثیرات این عوامل ارائه می شود.

رسانه ها در جوامع امروزی، دارای نقشی غیرقابل انکار هستند و از این رو می توانند محلی باشند برای نمایش معماری و امکانی فراهم آورند که افراد جامعه به کسب تجربه ی ذهنی معماری فقط با دیدن ساختمان های ساخته شده و دارای حضور کالبدی اکتفا نکنند . از سویی دیگر، ایده های یک معمار ممکن است نتوانند بنابه دلایلی رنگ واقعیت به خود گیرند و برای تحققشان از قابلیت های جهان مجازی استفاده شود. برخی شیوه های طراحی نیز بر اساس فناوری پیشرفته و رویکرد به آینده بنا نهاده شده اند که آرکولوژی و آرشیگرام هم از این دست سبک ها هستند. این سبک ها ایده ای برای طراحی یک شهر بوده که مهم ترین اصول آن استفاده ی بهینه از فناوری و ابرسازه هاست. در عرصه ی سینما هم فیلم های علمی تخیلی در قالب سبک آینده گرا وجود دارد. نوشتار حاضر به بررسی میزان بهره گیری فیلم های این سبک از معماری آینده گرا درجهت القای حس حضور در آینده به مخاطب می پردازد. روش شناسی تحقیق، همبستگی از نوع رابطه ای بوده، پرسش نامه هایی جهت بررسی گزینه های مستخرج از مطالعات در 24 فیلم منتخب پژوهشگران در اختیار 60 نفر از دانشجویان، فارغ التحصیلان و اساتید معماری گذاشته شد. در بررسی میزان تأثیرگذاری معماری بر فضاهای سینمایی و مقدار بهره گیری از ویژگی ها، بحث و نتایج این تحقیق بیانگر حضور 88 درصدی معماری آینده گرا در فیلم های علمی تخیلی است که حضور نشانه های آرکولوژیک و آرشیگرام نسبت به سایر سبک ها به وضوح بیشتر بوده است. راهنماهایی برای طرح ریزی فضای آینده گرایانه با استخراج مهم ترین عوامل معماری دخیل در سکانس ها در انتهای نوشتار تبیین شده اند که پرکاربردترین آن ها: مقیاس، تک بناهای عظیم، مصالح فلزی با رنگ خنثی، مقیاس بزرگ، سازه های فضایی و ...، بوده اند که در مبحث طراحی معماری می توانند به کار برده شوند.