فاطمه غنوی

اضطراب مرگ نقش مهمی در زندگی و سلامت روانی افراد دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه چندمتغیری میان دینداری، کشمکش های مذهبی−معنوی و اضطراب مرگ است. 209 شرکت کننده از راه نمونه گیری در دسترس به پرسشنامه های این پژوهش به صورت آنلاین و حضوری پاسخ دادند. برای سنجش متغیرهای پژوهش از مقیاس اضطراب مرگ (تمپلر، 1970)، دینداری (گلاک و استارک، 1965)، کشمکش های مذهبی−معنوی (اکسلاین و همکاران، 2014) و سازمان شخصیت (کرنبرگ، 2002) استفاده شد. یافته های پژوهش با بهره گیری از تحلیل رگرسیون چندمتغیری و مدل معادله ساختاری تحلیل شد. نتایج تحلیل معادله ساختاری بین متغیرها نشان دهنده توان میانجی گری سازمان شخصیت در تبیین رابطه میان دینداری و کشمکش های مذهبی−معنوی و شاخص اضطراب مرگ بود. با توجه به یافته های این پژوهش پیشنهاد می شود در پژوهش های آینده، ابعاد این رابطه با دقت و گستردگی بیشتر و ابزارهای متنوع و متفاوتی بررسی شود؛ همچنین طراحی مقیاس های متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی و مداخلاتی همسو با آموزه های دینی و فرهنگی درمورد ابعاد این رابطه پیشنهاد می شود.

دستیابی به سلامت معنوی از جمله مسائل مهمی می باشد که سال ها ذهن روان شناسان و دغدغه مندان معنوی را به خود مشغول کرده است. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه چندمتغیری میان مؤلفه های انعطاف و انسجام خانواده، هسته های ارزشیابی خود (حرمت خود، خودکارآمدی تعمیم یافته، مسند مهارگری و نِوروزگرایی) و ابعاد مثبت (بهباشی معنوی) سلامت معنوی بود. پژوهش حاضر از نوع کمّی و توصیفی بود که به روش همبستگی اجرا شد. 205 زن ساکن شهر قم با نمونه گیری در دسترس به پرسشنامه های این پژوهش به صورت آنلاین پاسخ دادند. برای سنجش متغیرهای پژوهش از مقیاس انعطاف و انسجام خانواده (اولسون و همکاران، 2006)، هسته های ارزشیابی خود (جاج، ارز، بونو و تورسن، 2003)، بهباشی معنوی (پالوتزین و الیسون، 1982) استفاده شد. یافته های پژوهش با استفاده از تحلیل رگرسیون چندمتغیری و مدل معادلات ساختاری تحلیل شد. نتایج نشان داد میان متغیرهای پژوهش همبستگی معنادار برقرار است؛ همچنین متغیرهای خانوادگی (انعطاف و انسجام) توان تبیین واریانس ابعاد مثبت سلامت معنوی را دارند. یافته مهم دیگر پژوهش حاضر توان میانجی گری هسته های ارزشیابی خود در تبیین رابطه میان انعطاف و انسجام خانوادگی و شاخص سلامت معنوی بود. با توجه به یافته های پژوهش حاضر، توجه به شاخص های خانوادگی و هسته های ارزشیابی خود در دستیابی به سلامت معنوی پیشنهاد می شود.

اختلالات روانی ریشه های عمیقی در شناخت و باورهای افراد دارد و افسردگی به عنوان رایج ترین بیماری روانی از این قاعده مستثنی نیست. ریشه های عاطفی و روانی تصادمی خاص با باورهای مذهبی دارد و تعیین آثار این مواجهه به درمان گران این امکان را می دهد که به شیوه های تازه ای در برخورد با افسردگی بیندیشند. این نوشته در پی آن است که تأثیر باور مذهبی مهدویت را درمان ریشه های این اختلال بررسی کند و با توجه به پذیرش روزافزون روش شناختی در درمان گری، از معارف مهدوی برای فراهم آوردن آموزه های لازم برای درمان افسردگی یاری بجوید. روش تحقیق مبتنی بر تحلیل افسردگی از سوی آرون بِک متفکر شناختی است که با بخشی از آموزه های مهدوی که امیدزا و انگیزه ساز هستند تلاقی داده شده و آثار این تلاقی از نگاه تحلیلی بررسی شود. نتایج بررسی نشان می دهد که معارف مهدوی دارای این ظرفیت است که نگاه شخص به خود، آِینده و جهان پیرامون را دچار تغییر کرده و نه فقط ریشه های شناختی افسردگی را درمان کند بلکه انگیزه های کافی روانی و عاطفی برای ایستادگی در برابر حسن ناکامی و شکست را در فرد فراهم بیاورد.

این پژوهش با هدف ارائه مدل مفهومی اضطراب مرگ براساس متون دینی و بررسی میزان روایی آن انجام شده است؛ بدین منظور نخست با دو راهبرد «جستجوی واژگانی» و«متن خوانی باز» و دستیابی به هفده واژه مرتبط، 343 گزاره دینی با استفاده از نمونه گیری هدفمند براساس اصل اشباع در منابع اسلامی جمع آوری شد و با به کارگیری روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی (شجاعی، 1399الف) مورد بررسی قرار گرفت. یافته های حاصل از پژوهش ده نشانه شامل ناراحتی و غم، گریه و فریاد، فرار از مرگ، نفرت از مرگ، بی قراری دائمی، زیاد فکر مرگ بودن، خواب های آشفته با محتوای مرگ، عدم پذیرش مرگ، احساس شرم، حسرت از دست دادن دنیا را برای اضطراب مرگ نشان داد؛ افزون بر آن، چهارده شرط علّی و پنج پیامد نیز برای آن شناسایی شد. برای حصول اطمینان از مطابقت یافته ها با محتوای متون دینی و همچنین کاربرد آن در حوزه روان شناسی، اعتبار آن براساس نظر متخصصان (دوازده کارشناس) با محاسبه شاخص روایی محتوا ( CVI ) و نسبت روایی محتوا ( CVR ) مورد بررسی قرار گرفت و سرانجام مدل مفهومی اضطراب مرگ در قالب یک طرحواره کلی ترسیم شد. یافته های این پژوهش، بستر مناسبی را برای تدوین پرسشنامه سازه اضطراب مرگ و طراحی مداخله درمانی و بسته آموزشی آن فراهم کرده است.