سید محمد فیروزی

گرایش به مواد مخدر در میان جوانان، یکی از آسیب ها و مشکلات اجتماعی در کشورهای مختلف و ازجمله در افغانستان شمرده می شود. با توجه به شرایط کلی جامعه افغانستان و به ویژه شرایط نامساعد اقتصادی، فرهنگی، تفریحی و... در شهر کابل، جوانان بیش از سایر گروه های سنی درمعرض اعتیاد به مواد مخدر هستند. هدف این پژوهش، تعیین عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش جوانان شهر کابل به مواد مخدر بود. این پژوهش از نوع تبیینی، توصیفی-تحلیلی و با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، جوانان بین سنین ۱۸ تا ۳۵ ساله شهر کابل بودند که کاربران شبکه های مجازی و اینترنت بودند. تعداد ۲۵۱ پرسشنامه محقق ساخته از میان جامعه آماری تکمیل شد. یافته های این پژوهش نشان داد، بین نداشتن امکانات اوقات فراغت، احساس ناامنی، داشتن دوستان ناباب، بی هنجاری و عادی شدن مصرف مواد در شهر کابل و تنش های خانگی و گرایش جوانان شهر کابل به مواد مخدر، رابطه معنا دار و مثبت وجود دارد. درآمد، اشتغال و سواد نیز بر گرایش جوانان به مواد مخدر تأثیرگذاراست. اما، سن، وضعیت تأهل، حجم خانوار، وضعیت مسکونی، اعتیاد یکی از اعضای خانواده با گرایش به مواد مخدر رابطه معنا داری نداشت؛ بنابراین نتیجه گرفته می شود که گرایش به مواد مخدر تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی است. مؤسسات و نهادهای دولتی و خصوصی می توانند با تسهیل و ارائه خدمات آموزشی، آگاهی دهی، تفریحی-سرگرمی، ایجاد اشتغال و کاهش فضایی ناامنی، از گرایش به مواد مخدر در بین جوانان بکاهند.

 افغانستان، کشوری با قومیت های متعدد و چندفرهنگی است. این کشور بیش از چهار دهه، گرفتار جنگ و ناامنی بوده است. یکی از دلائل اساسی استمرار جنگ و ناامنی در این کشور بی توجهی به زمینه ها و ابعاد اجتماعی و فرهنگی ناامنی است. بنابراین هدف اصلی در این مقاله، فهم زمینه ها و بسترهای اجتماعی و فرهنگی نظم و امنیت در افغانستان است. روش این پژوهش کیفی است و با رویکرد نظریه داده بنیاد انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، کارشناسان امور اجتماعی و فرهنگی افغانستان هستند و نمونه ها با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و تا اشباع نظری با 18 نفر مصاحبه کیفی ادامه یافته است. داده ها با کدگذاری باز، محوری و گزینشی تجزیه و تحلیل شده است. یافته های پژوهش در قالب شش مقوله اصلی این گونه استنتاج شده اند: نبود تفاهم نمادی و بی نظمی فرهنگی، تعاملات ضعیف و پرتنش گروه های قومی، نابرابری ها و تبعیض در توزیع منابع ملی، سرمایه فرهنگی ستیزه جویانه، سرمایه اجتماعی متمرکز بر قوم و قبیله و شکل نگرفتن عرصه عمومی. پدیده مرکزی این پژوهش، حک شدگی نظم و امنیت در بسترهای اجتماعی و فرهنگی جامعه افغانستان شناخته شده است. بنابراین نتیجه گرفته می شود که راه حل اساسی تأمین نظم و امنیت در این کشور، برچیدن بسترهای فرهنگی و اجتماعی جنگ و ناامنی است.