مریم تقی زادگان

آموزش همگانی هنر، به عنوان بخشی از برنامه اوقات فراغت، به همت سازمان ها و نهادهای فرهنگی دولتی و خصوصی اجرا می شود. یادگیری تفننی و فراغتی هنر نه تنها موجب افزایش مهارت های هنری و آشنایی با سبک های هنری می شود، بلکه با به اشتراک گذاشتن تجربه های هنری موجب افزایش مهارت در کار گروهی، افزایش مشارکت فرهنگی، و در نهایت افزایش اعتماد به نفس خواهد شد. بنابراین، پرداختن به آموزش همگانی هنر بخش مهمی از برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی است. در این مقاله، برای شناخت ابعاد مفهومی آموزش همگانی و غیرحرفه ای هنر، چهار نوع آموزش تخصصی، حرفه ای، عمومی، و همگانی از یکدیگر تفکیک شده اند و بر ضرورت توسعه آموزش همگانی، نه تنها به عنوان یک برنامه فرهنگی، بلکه به عنوان زیرساخت های آموزش تخصصی و حرفه ای هنر، تأکید شده است. هدف این مقاله، تحلیل جامعه شناسانه وضعیت آموزش همگانی هنر است تا به این پرسش ها پاسخ داده شود: پتانسیل اجتماعی توسعه آموزش هنر در میان چه قشرهایی از جامعه بیشتر است؟ گسترش آموزش هنر در میان کدام قشر اجتماعی به برنامه ریزی بیشتر نیاز دارد؟ متعاقباً به این پرسش ها نیز در مطالعه میدانی پرداخته خواهد شد: هنرجویان کلاس های آموزشی در مراکز فرهنگی شهر تهران چه ویژگی های فرهنگی و اجتماعی ای دارند؟ آموزش هنر را در چه حوزه فرهنگی، برای فراغت خود انتخاب کرده اند؟ چه نگرشی به گونه های مختلف هنری دارند و عوامل تأثیرگذار بر این نگرش کدام اند؟ پاسخ به این پرسش ها، می تواند از یک سو متقاضیان آموزش غیرحرفه ای و حرفه ای هنر را ارزیابی کند و از سوی دیگر زمینه را برای برنامه ریزی فرهنگی در ارتقای کلاس های آموزش فراغتی هنر فراهم سازد. برای پاسخ به پرسش های تحقیق، با روش پیمایشی با 200 نفر از هنرجویان کلاس های آموزش نقاشی در مراکز آموزشی شهر تهران مصاحبه شد. یافته های این تحقیق نشان داد که هنرجویان مراکز آموزشی طیف وسیعی از اقشار مختلف جامعه و گروه های سنی مختلف با تحصیلات و سطح طبقاتی متفاوت اند؛ البته این دسترسی در طبقات پایین بسیار محدودتر و در طبقات متوسط و متوسط رو به بالا بیشتر است.

دنیای ارتباطی جدید نه تنها ما را به هم مرتبط می کند، بلکه همسو و هم مقصد می کند. در واقع این رسانه ها و پیام های ارتباطی شبکه ای هستند که مقاصد گردشگری را به ما پیشنهاد می کنند. فعالیت های رایج مانند اشتراک گذاری عکس ها و تجربه های سفر، پسندیدن و کامنت گذاری، کاربران را به شبکه های پیوندی متصل     می کند که گاه با یکدیگر به سفر می روند و به مقاصد گردشگری جهت می دهند. مقاله حاضر به بررسی رابطه ی بین مشارکت و فعالیت در شبکه های مجازی گردشگری ایران با وضعیت سرمایه ی اجتماعی کاربران شبکه های مجازی گردشگری می پردازد. بر این اساس پرسش اصلی مقاله حاضر عبارت است از اینکه: اشتراک گذاری تجربه های سفر، پسندیدن، کامنت گذاری و دیگر فعالیت های شبکه های اجتماعی مجازی گردشگری چه تاثیری بر سرمایه ی اجتماعی مجازی در این شبکه ها دارند؟ روش گردآوری داده ها مبتنی بر مطالعه پیمایشی و پرسشنامه اینترنتی است که به روش نمونه گیری غیر تصادفی گلوله برفی، 338 نفر از کاربران عضو شبکه های مجازی گردشگری مورد پرسش قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که میزان سرمایه ی اجتماعی مجازی کاربران در شبکه های گردشگری ایرانی در حد متوسط رو به بالا است. در این راستا متغیرهای مدت زمان فعالیت کاربران، میزان مشارکت و تعداد پیشنهادهای سفر کاربران و در نهایت تعداد سفرهای کاربران رابطه ی معناداری با میزان سرمایه ی اجتماعی مجازی داشتند. اما متغیر گردشگری کاوشگرانه برنامه ای رابطه ی معناداری با سرمایه ی اجتماعی مجازی نداشت. تحلیل یافته ها نشان می دهد که شبکه های پیوندی، حمایت افراد از همدیگر و اعتماد کاربران در این شبکه ها رو به افزایش است. تجمع سرمایه ی اجتماعی در فضای مجازی، نقش و تاثیر شبکه های مجازی گردشگری را نیز افزایش می دهد.