روناک جمشیدی

یکی از راهبردهای مدیریت بحران تحلیل فضایی و شناسایی مناطق آسیب پذیر به منظور تقلیل خسارات ناشی از مخاطرات محیطی است. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل نقش پیشگیرانه مدیریت بحران در کاهش تلفات ناشی از زلزله در منطقه 2 شهر تهران است. این پژوهش از نوع کاربردی و روش اکتشافی- تحلیلی است. داده ها و اطلاعات جمع آوری شده از طریق روش های اسنادی و میدانی بدست آمده است.تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گیری از نرم افزار Arc GIS و مدل TOPSIS انجام شده است. محدوده مورد مطالعه نواحی 9 گانه منطقه 2 شهر تهران است. برای پهنه بندی آسیب پذیری منطقه و مدیریت بحران از شاخص های اندازه و ابعاد قطعات، کیفیت ابنیه، تراکم جمعیت، فاصله از گسل و میزان فضای سبز استفاده شده است. یافته های پژوهش مشخص می سازد از بین 9 ناحیه در منطقه دو شهر تهران، بر اساس شاخص های مورد مطالعه، به ترتیب نواحی 3، 5، 6، 8، دارای بیشترین آسیب پذیری و نواحی 1، 2، 4، 7 کمترین آسیب پذیری را دارند و بر اساس مدل تاپسیس معیار عدم برخورداری از مقاومت ساختمانی هنگام زلزله با کسب امتیاز 0.6842 توانسته است در صدر معیار مورد بررسی قرار بگیرد در نتیجه برای اقدامات پیشگیرانه و مدیریت بحران برای کاهش آسیب پذیری پیش از وقوع زلزله، بایستی با اقدامات توسعه فضاهای باز و سبز و ایجاد سوله های مدیریت بحران و کنترل رشد جمعیت در نواحی ، ارتقای نوسازی و مقاوم سازی سازه های شهری در اواویت قرار گیرد.

در کشور های در حال توسعه از جمله ایران، افزایش روزافزون جمعیت شهرنشین سبب بروز معضلات عمده ای نظیر ازدیاد سکونتگاه های غیر رسمی شده است. در همین راستا رویکردها و طرح های مختلفی مطرح گردید که ناکارآمدی آن ها، منجر به ظهور رویکرد توانمندسازی شد. لازم به ذکر است که مشارکت ساکنان در توانمند سازی سکونتگاه های غیر رسمی از جمله راهبردهای مورد تأیید پژوهشگران شهری می باشد؛ زیرا در این صورت می توان از قابلیت های افراد جامعه در جهت بهبود شرایط بهره گرفت. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی تأثیرگذاری شاخص های رویکرد کنش عقلائی (هزینه-منفعت) در ارتقاء مشارکت مردم جهت اجرایی شدن طرح های توانمندسازی سکونتگاه های غیر رسمی است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، تحلیلی و میدانی به شیوه آمیخته می باشد، همچنین برای گردآوری داده های پژوهش از مطالعات کتابخانه ای و میدانی (پرسش نامه) استفاده شده است؛ به طوری که داده های کمی با پرسش نامه پژوهشگرساخته گردآوری شد و برای تحلیل های پژوهش نیز از آزمون های آماری پیرسون و رگرسیون خطی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد با ارتقاء سطح شاخص های کنش عقلائی، میزان مشارکت ساکنان محدوده در اجرایی شدن طرح های توانمندسازی افزایش می یابد. همچنین نتایج تحلیل مدل مسیر نشان داد که شاخص های اثرپذیری توصیه های دولت در زمینه طرح های توانمندسازی با امتیاز (0.490) و سپس سودمندی انجام طرح های توانمندسازی با امتیاز (0.445) بیشترین میزان اثرگذاری؛ و شاخص های سودمندی تخریب واحدهای مسکونی و تجمیع آن ها با امتیاز (0.128) و انجام به موقع طرح ها توسط شهرداری با امتیاز (0.292)، کمترین میزان تأثیرگذاری بر مشارکت مردمی را دارند.

امروزه ثابت شده است حضور و مشارکت مردم در مداخلات صورت گرفته در بافت قدیمی نقش اصلی را در تحقق پذیری طرح ها ایفا می کند، اما پیچیده بودن و عدم آگاهی مردم از احیاء و بازآفرینی باعث بی رغبتی بخش غیر دولتی برای مشارکت در این گونه پروژه ها شده است. حال هدف از انجام این تحقیق تاثیر مشارکت اجتماعی در فرآیند بازآفرینی بافت قدیم شهر شهرهای مرزی بخصوص شهر ارومیه می باشد. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی می باشد. نقاط درونی و بیرونی تأثیرگذار بر محدوده با پویش-های میدانی و مصاحبه های انجام شده در محدوده مورد مطالعه، شناسایی شده اند. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل SWOT-ANP استفاده می شود. نتایج حاکی از آنست که نقاط درونی «تقلیل رشد خانواده ها» با امتیاز 0/5 و «وجود تمایل افراد به اسکان در خارج از محور بافت قدیم» با امتیاز 0/435 و نقاط بیرونی «افزایش نسبت آقایان به بانوان و در مجموع عدم وجود امنیت اجتماعی» با امتیاز 1/52 و «وجود زمینه هایی برای بوجود آوردن مراکز فرهنگی» با امتیاز 0/655 بیشترین اثرگذاری را در بافت قدیم دارند و راهبردهایی از قبیل زمینه سازی جهت ایجاد شورایاری در محلات محدوده، زمینه سازی برای اجرای طرح محله بان در بافت قدیم از نقاط درونی و بیرونی بهینه تحصیل می گردند. همچنین با بررسی شاخصهای کالبدی-محیطی، اجتماعی، اقتصادی و حکمروایی بازآفرینی شهری منطقه 4 شهر ارومیه، می توان بر نامطلوب بودن اجرای بازآفرینی در ابعاد اجتماعی با امتیاز0/12، اقتصادی با 0/14 و افول ارزشهای کیفی و سکونتی در بافت قدیمی محلات منطقه 4 شهر ارومیه اذعان نمود.