کامیل احمدی

کودکان در شهر تهران به اشکال مختلفی از کارها ازجمله زباله گردی به مثابه یکی از بدترین شکل کار کودکان مشغول اند. زباله گردی کودکان در حالی در شهر تهران رایج است که این کار آسیب های زیادی را برای کودکان به همراه دارد و برخلاف بسیاری از قوانین و آیین نامه های مصوب کشوری و شهری است. هدف این پژوهش مطالعه زمینه های و پیامدهای زباله گردی کودکان در شهر تهران و ارائه نظریه ای در این زمینه است. بر این مبنا از روش نظریه زمینه ای استفاده شده و برای گردآوری داده ها از فنون مصاحبه و مشاهده برمبنای روش نمونه گیری هدفمند و نظری استفاده شده است. همچنین از به منظور ساخت نظریه اسناد و منابع این حوزه نیز مرور شده است. جامعه مطالعه پژوهش کودکان زباله گرد و سایر زباله گردها هستند. به منظور تحلیل یافته ها از روش کدگذاری سه مرحله ای بر مبنای الگوی اشتراوس و کربین استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد سه زمینه اقتصادی همچون فقر و اقتصاد زباله؛ اجتماعی-فرهنگی در قالب زمینه های خانوادگی و شبکه های اجتماعی و زمینه سیاستی همچون قوانین و شیوه های مدیریت زباله منجر به زباله گردی کودکان شده است. زباله گردها کار در قالب شبکه های اجتماعی همچون شبکه های خانوادگی شان انجام می دهند. مناسبات کاری آن ها استثمارگونه است و شرایط کار و زندگی شان زمینه های آسیب پذیری آنان را فراهم و در اجتماعی شدن مؤثر آنان اختلال به وجود آورده است. حذف زباله گردی کودکان در تهران مستلزم مجموعه از مداخلات سیاستی در کشور افغانستان و مدیریت جمع آوری زباله ها در شهر تهران است که همین منظور پیشنهادهایی ارائه شده است.

هدف: هدف این پژوهش شناخت و شناسایی دلایل رواج ازدواج زودهنگام کودکان در ایران و تحلیل اجتماعی و فرهنگی دقیق این آسیب اجتماعی بود. روش پژوهش: روش پژوهش حاضر تلفیقی (کیفی – کمّی)  و از نظر هدف کاربردی بود. در بخش کیفی مشارکت کنندگان شامل کودکان و نوجوان دختری بودند که در سنین پایین به دلایل مختلف ازدواج کرده بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش نیز مصاحبه بود و با 17 مشارکت کننده تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. برای اعتبار یافته ها نیز از روایی صوری و پایایی با روش کدگذاری مجدد توسط تیم کدگذار استفاده شد. در بخش کمّی پژوهش نیز مبنای تحلیل پیمایش های صورت گرفته از سال 1385 تا 1393 بود که در هفت استان (خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، هرمزگان و اصفهان) کشور انجام شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که مهم ترین عوامل مؤثر بر تداوم کودک همسری شامل فقر، تحصیلات پایین و کم سوادی، حمایت قانونی، فشارهای اجتماعی و نگاه مردسالارانه و باورهای سنتی و مذهبی است. از آثار ازدواج زودهنگام می توان به افزایش طلاق، کودک بیوه گی، رشد کودکان بی سرپرست و بد سرپرست، سوءاستفاده جنسی از دختران، تداوم چرخه فقر و فحشا، افزایش بیماری های جسمی و جنسی و روحی برای دختران است. نتیجه گیری: ازدواج زودهنگام کودکان و نوجوانان دختر در ایران به عنوان آسیبی اجتماعی و فرهنگی در برخی استان های کشور رواج دارد که با آسیب های مختلف همراه است؛ بنابراین، ضرورت جدی دارد که مسئولان و دست اندرکاران حوزه خانواده نسبت به پیشگیری و اقدامات مداخله گرایانه نسبت به این موضوع اقدام نمایند.