حسن خشنود

فساد به معنای تبدیل روابط اجتماعی به مبادله ای سودمندانه و درعین حال تبعیض آمیز است که طی آن اهداف عام جای خود را به اهداف خاص می دهد و مقام، منصب، رابطه گرایی، رانت خواری جایگزین قانون گرایی، امانت داری، شایسته سالاری، شرافت می شود. در این تحقیق به بررسی وضعیت فساد در مطبوعات ایران پرداخته ایم. در این تحقیق چهار روزنامه شرق، روزنامه اعتماد، روزنامه کیهان، روزنامه وطن امروز ازطریق روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. هرکدام از روزنامه های انتخاب شده داری گفتمان متفاوتی هستند به گونه ای که هرکدام از آن ها بادید متفاوت فساد را بازتاب می دهند و سعی شده است با انتخاب این روزنامه ها تاحدود زیادی جریان های سیاسی و گفتمان های مختلف پوشش داده شود. در مراجعه به هر روزنامه، به طور خاص به دهه 90 نظر شده و این بازه زمانی مورد بررسی قرار گرفته است؛ زیرا مطالب مربوط به فساد در این بازه زمانی و در این روزنامه ها برجسته تر از قبل بوده است.با استفاده از نمونه گیری هدفمند و هم چنین نمونه گیری معیار، متون، گزارش ها، مقالاتی انتخاب شده اند که دارای بیشترین اطلاعات و معیارهای محقق در موضوع موردمطالعه هستند و تلاش خواهد شد تا تنوع نمونه نیز به خوبی رعایت و حفظ شود. برای پاسخ گویی به پرسش های پژوهش، از روش های تحلیل متنی«فرکلاف» استفاده شده است. با استفاده از روش فرکلاف به نقش ساختارها در بازتاب فساد و ایدئولوژی های پنهان ازلحاظ زبان شناسی و متنی پرداخته شده است. براساس یافته ها، به طورکلی روزنامه ها به جای این که به بررسی ساختاری مسأله فساد و دادن راه کار برای حل مسأله بپردازند، درگیر افشاگری فساد و انتساب این فسادها به دوره مدیریت گفتمان مخالف هستند و یک نوع گفتمان سخن پراکنی در مطبوعات حاکم است.

هر نوع فساد اداری و دولتی می تواند در حکم یک ترمز و اهرم ایجاد اختلال در تمامی حوزه های مهم تجاری و اقتصادی  کشورها باشد. در این مطالعه به دنبال پاسخ به این پرسش ها هستیم: گفتمان های متخاصم در شکل گیری و تداوم وضعیت فساد کدام اند؟ فساد با چه گروه و نهادهایی در ارتباط است؟ فساد از کدام موضع یا موقعیت برمی خیزد؟در این تحقیق به بررسی وضعیت فساد از منظر رسانه ومطبوعات پرداخته ایم. از چهار روزنامه ی وطن امروز، شرق، اعتماد، کیهان، جهت مطالعه استفاده شده است و از هرکدام ازاین روزنامه ها بر اساس نمونه ی نظری، تعدادی متن به عنوان نمونه جهت تحلیل و تفسیر مسئله ی فساد انتخاب شده اند. برای پاسخگویی به سؤالات تحقیق از چارچوب لاکلائو و موفه استفاده شده است. بر اساس چارچوب موفه برای هرکدام از روزنامه ها یک مدل پیرامون مسئله ی فساد ارائه شد.دال برتر شکل گرفته پیرامون مسئله ی فساد در هرکدام از روزنامه ها به ترتیب: مدیریت عدالت محور، مدیریت شفاف، مدیریت شایسته سالار متنوع، مدیریت اسلامی هستند. به طورکلی روزنامه ها به جای اینکه به بررسی ساختاری مسئله ی فساد و دادن راه کار برای حل مسئله بپردازند، بیشتر درگیر افشاگری فساد و انتساب این فسادها به دوره ی مدیریت گفتمان مخالف هستند و یک نوع گفتمان سخن پراکنی در مطبوعات حاکم است.

با نگاهی به وضعیت رسانه ها و مطبوعات در کشورهایی که نرخ فساد در آن ها پایین است، به خوبی می توانیم به نسبت تعریف شده بین نقش مطبوعات و رسانه ها در مبارزه با فساد پی ببریم. از آنجا که نهادینه شدن فساد در کشور باعث دور شدن کشور از مسیر توسعه شده است، در این تحقیق به دنبال شناسایی گرایش ها مختلف فساد در گفتمان های نوشتاری و گفتاری روزنامه ها هستیم و می خواهیم نشان دهیم که چگونه این مسئله با ایدئولوژی های که در تولید اخبار نهفته است همخوان است. از چهار روزنامه وطن امروز، شرق، اعتماد، کیهان، جهت انجام مطالعه استفاده شده است و از هرکدام ازاین روزنامه ها بر اساس نمونه نظری، تعدادی متن به عنوان نمونه جهت تحلیل و تفسیر مسئله فساد انتخاب شده اند. جهت پاسخگویی به سؤالات تحقیق از روش های تحلیل نظام گذرایی هالیدی استفاده گردید.از طریق نظام گذرایی هالیدی و همچنین الگوی برجسته سازی و حاشیه رانی به دنبال تحلیل تیترها و عناوین خبری پیرامون فساد در هرکدام از روزنامه ها بوده ایم. ما به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که چگونه هرکدام از روزنامه ها از طریق تکنیک های مختلف به معرفی افراد، نهادها و سازمان و گفتمان های درگیر فساد می پردازند.نتایج حاکی ازاین می باشد که مطبوعات خنثی و بی طرف نیستند و هرکدام از روزنامه ها به بازنمایی مسائل مورد دلخواه که با منافع آن ها منطبق بود، پرداخته اند و تمام تلاش روزنامه ها در بازتاب فساد، برجسته سازی فسادهای منتسب به دیگری مقابل و در مقابل، به حاشیه بردن و عدم توجه به فسادهای گفتمان خودی بوده است.