مهدی اخگری

خشکسالی به لحاظ اینکه محدوده وسیعی از سرزمین را در برمی گیرد، پیچیده تر از دیگر بلایای طبیعی است و به همین علت جمعیت بیشتری را تحت تأثیر قرار می دهد. مطالعه حاضر با هدف اولویت بندی عوامل موثر بر افزایش تاب آوری اقتصادی خانوارهای روستایی بخش دستگردان شهرستان طبس در برابر خشکسالی انجام شده است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت از نوع کمی و از لحاظ هدف، کاربردی است. جامعه آماری شامل تمامی روستائیان بالای 18 سال بخش دستگردان شهرستان طبس بوده است. با توجه به در دسترس نبودن اطلاعات دقیق در خصوص تعداد افراد این جامعه آماری، با استفاده از فرمول کوکران و آخرین عدد جدول مورگان تعداد 384 نفر به عنوان حجم نمونه آماری مورد مطالعه قرار گرفت. شیوه نمونه گیری در این پژوهش به صورت طبقه ای بوده است. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته در قالب طیف لیکرت اقدام شده است. نتایج نشان داد که از نظر روستاییان بیشتر عوامل تأثیرگذار در تاب آوری آنها در برابر مخاطره خشکسالی و افزایش قدرت سازگاری آنها با شرایط خشکسالی، تقویت مشارکت محلی روستاییان بوده، دوم توجه به دانش بومی، سوم توسعه بیمه محصولات و چهارم توسعه بذور و گونه های مقاوم قرار دارد که براساس نتایج پژوهش دارای کوتاه ترین فاصله از ایده آل مثبت و دورترین فاصله از ایده آل منفی هستند.

در چند سال اخیر روستاها شاهد افزایش جرائم و بزهکاری بوده اند. با گسترش جرائم و ضرورت کاهش و پیشگیری از آن. لازم است عوامل موثر بر جغرافیای جرائم شناسایی شود تا بر اساس شناخت این عوامل بتوان به کاهش جرائم و پیشگیری از آنها پرداخت. هدف این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر جغرافیای جرم و بررسی تاثیرات این عوامل بر جغرافیای جرم است. در این مسیر، تخت موضوع مورد مطالعه معرفی و بررسی گردید. تحقیقات صورت گرفته توسط سایر محققین در دو بخش داخلی و خارجی طبقه بندی شد و سپس نظریه های موجود مورد بررسی قرار گرفتند. برای شناسایی متغیرها و شاخص های عوامل موثر بر جغرافیای جرائم ( متغیر مستقل پژوهش) از طریق مطالعه مبانی نظری و پیشینه تحقیق و همچنین مصاحبه با خبرگان و اساتید جرم و جغرافیای جرم استفاده شد. این عوامل در قالب سه متغیر کلی و ۹ شاخص طبقه بندی شد. برای سنجش متغیر عوامل اقتصادی از 4 شاخص کلی استفاده شد. برای عوامل اجتماعی - فرهنگی نیز از چهار شاخص کلی استفاده شد. منیر محیطی کالبدی نیز به تنهایی مورد سنجش قرار گرفت. برای سنجش متغیر وابسته پژوهش ( جغرافیای جرم از 6 متغیر اصلی بهره گرفته شد. جامعه آماری پژوهش خانوارهای روستایی ساکن روستای نایبند شهرستان طبس بودند که 108 خانوار در این سکونتگاه روستایی به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شده و مورد سنجش قرار گرفتند. داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری گردید. اعتبار پرسشنامه تحقیق از طریق اعتبار موری و سازه و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ تایید گشت. داده های جمع آوری شده نیز از طریق نرم افزار آماری spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل در دو بخش توصیفی و استنباطی ارایه گردید و فرضیه های تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. از میان ۱۱ فرضیه طراحی شده در تحقیق ۹ فرضیه مورد تایید قرار گرفت و ۲ فرضیه آن رد شد. نتایج رگرسیون چند متغیره نشان می دهد که معادله رگرسیون برای تبیین متغیر وابسته دارای 6 مرحله است. به ترتیب امکانات آموزشی تفریحی11.2درصد اعتماد اجتماعی2.5 درصد، اشتغال نامناسب 2.7درصد، عوامل محیطی-کالبدی 1.7درصد، نوسانات فصلی جمیت 1.4 درصد و میزان درآمد ۱ درصد از متغیر وابسته (جغرافیای جرم) را تبین می کنند. به طور کلی این متغیر 6 متغیر توانسته اند20.5 درصد از تغییرات جغرافیای جرم را تبیین کنند.

اهداف: روند افزایش جمعیت پذیری و گسترش بی رویه کالبدی_فضایی کلان شهر مشهد، شکل گیری پدیده هایی همچون الحاق، ادغام و خزش شهری و بروز مسائل و معضلات پیچیده اجتماعی و اقتصادی را باعث شده است. پاسخ گویی مناسب به این مسائل، مستلزم تحول در درک عملکردی به نظام استقرار و پایداری نظام سکونتگاهی و برنامه ریزی فضایی است. پویش ساختاری–کارکردی به عنوان رویکردی راهبردی به ساماندهی فضا در سطوح و مقیاس های مختلف، می کوشد ضمن تبین جنبه های پیچیده ساماندهی فضایی با تعمیق رویکرد نظام وار و بهره گیری از الگوی اندیشه شبکه ای برای تعمیق پیوند فعالیت ها و عملکردهای متوازن به منظور پاسخ به مسائل ریشه دار در روابط ساختاری – کارکردی چاره جویی نماید. روش: این پژوهش بنا دارد با بهره گیری از روش شناسی توصیفی تحلیلی با رویکرد کاربردی، ساماندهی سکونتگاه های روستایی پیرامون شهر مشهد را مورد شناخت و تحلیل قراردهد.  یافته ها/ نتایج: یافته های پژوهشی نشان می دهد که بیشترین آثار ادغام سکونتگاه های روستایی پیرامون شهری، بروز برخی ناهنجاری های اجتماعی _اقتصادی که از مهم ترین عوارض کالبدی_فضایی آن بروز ناکارآمدی عملکردی و ازهم گسیختگی ساختار کالبدی سکونتگاه های روستایی الحاقی در پیرامون شهری است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن است که سکونتگاه های روستایی پیرامون درمجموع از شرایط مطلوبی برخوردار نبوده و با رشد ناموزون کلان شهر مشهد گسترش ادغام تدریجی سایر سکونتگاه های روستایی پیرامون را فراهم می آورد. بنابراین، با برقراری پیوند نظام سکونتگاهی از طریق یکپارچگی فضایی- عملکردی و تعمیق عملکردهای روستایی- شهری امکان دستیابی به مدیریت متوازن فضایی در مجموعه کلان شهری فراهم می شود.