یوسف شمسی

بنا به توافق عمومی در ادبیات موضوع، «انعطاف پذیری» تولید مفهومی چندبعدی است، که این ابعاد می توانند روابط درونی با یکدیگر داشته باشند و منجر به انعطاف پذیری بیشتر تولید شوند. بر همین اساس، مطالعه حاضر، با هدف تدوین الگوی درونی ابعاد انعطاف پذیری تولید در صنایع غذایی بر اساس روش مدل سازی ساختاری- تفسیری (ISM)، از نظر روش، از نوع تحقیقات توصیفی- مدل سازی و از منظر هدف، یک تحقیق کابردی بوده و در آن، ساخت و تدوین الگوی درونی ابعاد انعطاف پذیری تولید با بهره گیری از نظرات بیست تن از خبرگان آشنا به موضوع انعطاف پذیری تولید صورت گرفت. داده ها در این بخش بر اساس پرسشنامه ویژه روش مدل سازی ساختاری- تفسیری جمع آوری و برای تحلیل داده ها، از روش مدل سازی ساختاری- تفسیری استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که الگوی درونی ایجادشده برای ابعاد انعطاف پذیری تولید، با استفاده از روش مدل سازی ساختاری- تفسیری، به درک تعامل بین ابعاد مختلف مؤثر بر انعطاف پذیری و پیامدهای مدیریتی این ابعاد کمک می کند؛ در الگوی درونی ایجادشده از طریق مدل سازی ساختاری- تفسیری،  «انعطاف پذیری فرآیند» و «انعطاف  پذیری نیروی کار» تأثیرگذارترین (هدایت کننده ترین) ابعاد انعطاف پذیری و همچنین، «انعطاف پذیری محصول» تأثیرپذیرترین (وابسته ترین) بعد انعطاف پذیری در صنایع غذایی تلقی می شوند؛ افزون بر این، افزایش کارآیی در عوامل تأثیرگذار به بهبود عوامل تأثیرپذیر و در نتیجه، به انعطاف پذیری بیشتر در صنایع غذایی می انجامد. 

هدف این مقاله تدوین الگوی انعطاف پذیری تولید در صنایع غذایی می باشد. تحقیق حاضر از نظر روش تحقیق از نوع آمیخته کیفی و کمی است. در بخش پژوهش کیفی، روش داده بنیاد ابزاری برای ساخت مدل مفهومی انعطاف پذیری تولید می باشد. نمونه آماری این بخش، شامل 20 نفر از خبرگان آشنا به موضوع انعطاف پذیری تولید است. روش نمونه گیری در بخش کیفی، روش گلوله برفی می باشد. روش جمع آوری داده ها در این بخش مصاحبه نیمه ساختار یافته است. روش تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی، فرایند سه مرحله ای کدگذاری باز، محوری و انتخابی می باشد. نتایج این بخش نشان دهنده مدل پارادایم انعطاف پذیری تولید است. ابزار گردآوری داده ها در بخش کمی، پرسشنامه ای محقق ساخته بر اساس مقوله های فرعی و مفاهیم بدست آمده از مرحله کیفی می باشد. روش تجزیه و تحلیل داده ها در این بخش تحلیل عاملی تأییدی و مدل معادلات ساختاری است. نمونه آماری در این بخش 201 نفر از مدیران شرکت های صنایع غذایی در استان آذربایجان شرقی می باشد. نتایج نشان می دهد که پویایی محیطی، افزایش توان رقابتی و دسترسی به بازار های جدید از جمله علل نیاز به انعطاف پذیری تولید است که در این راه خودکارسازی و تولید به موقع از راهبردهای صنایع برای دستیابی به انعطاف پذیری تولید تلقی می گردند؛ این عوامل دارای اثر مستقیم بر افزایش عملکرد سازمانی و رضایت مشتری به عنوان پیامدهای انعطاف پذیری است. نتایج همچنین نشان می دهد که مداخله گرهایی مانند عوامل مدیریتی، توانمندی مالی و .. می-توانند راهبردها را تحت تأثیر قرار دهند.