سعید پورمعصومی لنگرودی

بیش از 735 میلیون نفر با گرسنگی و ناامنی غذایی مواجه هستند. از این روی کاهش و حذف ناامنی غذایی جز اهداف ضروری توسعه پایدار قرار گرفته است. در همین راستا، تجزیه و تحلیل امنیت غذایی و شناخت پراکنش آن در شرایط موجود، دیدگاه و اطلاعات مهمی را در اختیار ذینفعان توسعه قرار می دهد. براین اساس در این مطالعه با استفاده از مدل تحلیلی ویکور و پیاده سازی آن در محیط ArcGIS به ارائه مناطق امن و ناامن غذایی در منطقه مورد مطالعه پرداخته شد. نتایج حاصل از تکنیک ویکور نشان دهنده شکاف و فاصله بسیار بین بخش اول و بخش های دیگر می باشد و بیانگر نوعی از هم گسیختگی و عدم تعادل در امنیت غذایی شهرستان است. بطوری که بخش های مرکزی (با امتیاز شاخص ویکور برابر با 164/0) و ماهیدشت (با امتیاز شاخص ویکور برابر با 182/0) در گروه نسبتا امن غذایی، بخش بیلوار (با امتیاز شاخص ویکور برابر با 266/0) در گروه امنیت غذایی متوسط و بخش های کوزران (با امتیاز شاخص ویکور برابر با 585/0)  و فیروزآباد (با امتیاز شاخص ویکور برابر با 772/0) از نظر شاخص های مورد بررسی در این مطالعه ضعیف ترین عملکرد یا به عبارت دیگر در گروه نسبتا ناامن غذایی بوده اند. توجه به تفاوت های جغرافیایی و توپوگرافی، منابع تولید، دسترسی به مرکز شهر و عوامل متعدد می تواند درکاهش شکاف موجود و بهبود متوازن امنیت غذایی بخش های متفاوت، موثر واقع گردد. با توجه به رویکرد چندبعدی امنیت غذایی، مطالعه مردم شناسی و فرهنگ و سبک زندگی هر منطقه نیز می تواند در شناسایی وضع موجود و دلایل روند وجود یا عدم وجود امنیت غذایی در منطقه راهگشا باشد.

در حال حاضر بسیاری از کشورها از جمله ایران در وضعیت تنش آبی بسیار بالا قرار دارند. بر اساس آمار موجود، بخش کشاورزی مسئول مصرف بیش از 90 درصد از آب های مصرفی در ایران است. تا به امروز تقاضای در حال افزایش آب در بخش کشاورزی با استخراج از منابع آب های زیر زمینی تامین شده است. ناگفته پیداست که این روند نمی تواند برای مدتی طولانی پایدار بماند. هدف اصلی این مطالعه یافتن ریشه اصلی این مشکل بوده و به ارزیابی راه حل های پیشنهادی برای مقابله با این مساله می پردازد. مدل ارائه شده این مقاله بر اساس نظریه "تراژدی منابع مشترک" است و در آن توضیح داده می شود که چگونه تلاش کشاورزان برای حداکثر کردن منافع خود تبدیل به تهدیدی جدی برای پایداری منابع آب های زیر زمینی شده است. در ادامه، از مدل برای ارزیابی استراتژی های مختلف جهت مدیریت آب های زیر زمینی استفاده خواهد شد. در پایان نتایج ذیل به دست آمده اند: (1) بازدهی آبیاری یک نقطه اهرمی است و با افزایش بازدهی از 40 درصد به 45 درصد می توان به طور قابل توجهی این مشکل را درمان نمود، لذا دولت می بایست تمرکز خود را بر روی بهبود بازدهی آبیاری بگذارد، البته به طور همزمان می بایست برای کنترل اثر ارتجاعی از افزایش زمینه ای زیر کشت و افزایش زمینه ای زیرکشت محصولات با مصرف آب بالا جلوگیری شود (2) هیچ راه حلی به تنهایی برای حل این معضل وجود ندارد و می بایست اقدامات متنوعی به صورت همزمان انجام گیرد.