مهدی دیداری

با توجه به اهمیت جایگاه نخبگان کشور در تحقق اهداف و چشم انداز جمهوری اسلامی ایران و به منظور ایجاد محیطی پویا برای فعال سازی و اثرگذاری مناسب نخبگان در تحولات کشور، «سند راهبردی کشور در امور نخبگان» تدوین شده است. با این حال سیاست گذاری در حوزه نخبگان، عرصه ای نوپا در کشور بوده و به منظور موفقیت هر چه بیشتر در این حوزه، نیازمند انجام ارزیابی های گوناگون در رابطه با نحوه تدوین این سیاست هاست. از سوی دیگر نگاشت ذهنیت افراد درگیر در تدوین سند راهبردی کشور در امور نخبگان، می تواند باعث شناخت انواع نگرش های مسئولین کشور در این رابطه و نیز مقایسه و ارزیابی هر یک از این گونه نگرش های موجود گردد. بدین منظور در این پروهش به کشف و استخراج ذهنیت های دست اندرکاران در فرایند تدوین سند و صاحب نظران این حوزه در دو محور نخبه گزینی و نخبه پروری و نیز تسهیل اجرایی سازی آن، پرداخته شده است. برای انجام این پژوهش و تحقق اهداف در نظر گرفته شده، از روش «کیو» استفاده شده است. مراحل اصلی در این روش شامل انتخاب موضوع پژوهش و تدوین فضای گفتمان (مصاحبه های انجام گرفته قبل از تدوین سند)، ارزیابی و جمع بندی محتویات فضای گفتمان (در دو بخش نخبه گزینی و نخبه پروری)، انتخاب نمونه ای از عبارات –نمونه کیو-، انتخاب مشارکت کنندگان (افرادی که قرار است ذهنیت های آنان شناسایی شود)، مرتب سازی و تحلیل داده های گردآوری شده با روش تحلیل عاملی و تفسیر عامل های استخراج شده، می باشد. در ادامه در مرحله تحلیل عاملیِ نتایج مصاحبه ها، شش گونه ذهنیتی در رابطه با بخش نخبه گزینی با عناوین «آرمان گرایان کارآفرین محور»، «آرمان گرایان منفعل و شعارمحور»، «آرمان گرایان منتقد»، «آرمان گرایان تحول خواه زمینه ساز تدریجی»، «واقع گرایان تحول خواه سیستمی دفعی» و «مجموعه گرایان واقع بین» و سه گونه ذهنیتی در رابطه با بخش نخبه پروری با عناوین «پرورش گلخانه ای تخصصی»، «پرورش باغچه ای عام» و «پرورش تلفیقی حمایت محور» استخراج گردید. در پایان به کمک ماتریس ، مقایسه ای بین گروه های شناسایی شده صورت پذیرفت. در این ماتریس ها محورهای تمایز کلیدی گونه ها مشخص شده و وضعیت هر یک از گونه های ذهنیتی در رابطه با آن محورها مورد بررسی قرار گرفته است.