حسین مجتبی زاده

مجموعه مدیریت شهری، در دنیای امروز بایستی به دنبال برقراری درآمدهای پایدار برای بهبود اداره محیط شهر باشد و این امر، در گام نخست با کاهش منابع مالی ناپایدار امکان پذیر است. بی تردید درآمدزایی در شهرداری، تأثیر زیادی بر خدمات رسانی و آسایش شهروندان همراه با کیفیت مناسب دارد. اما تمامی درآمدها، پایدار نیستند و ناپایداری در درآمدها، با توجه به عدم تناسب جمعیت، ناهمگونی فضاهای شهری و پراکنش ناموزون جمعیت، هزینه های شهرداری منطقه را بالا می برد. الگوی حاکم بر پژوهش، به لحاظ هدف، شناختی؛ از نظر روش، میدانی و اسنادی تحلیلی؛ از نظر زمانی، مقطعی؛ و به لحاظ نوع داده، کمی کیفی است. جامعه آماری تحقیق، شامل خبرگان متخصص در حوزه مدیریت شهری و اقتصاد شهری است. ابزار تحقیق، پرسشنامه ماتریس اثرات متقابل است که به عنوان پیشران ها، در اختیار متخصصان قرار داده شده است. نرم افزارهای میک مک و سناریوویزارد به ترتیب برای تعیین عوامل کلیدی و سناریوهای مطلوب، مورد استفاده قرار گرفته اند. روایی پرسشنامه با ارزشیابی توسط اساتید دانشگاه، مورد تأیید قرار گرفته و پایایی آن نیز براساس شاخص ها و با دو مرحله چرخش داده ها، از مطلوبیت تام برخوردار است. یافته های تحقیق نشان می دهد پنج شاخص 1) اقتصاد سبز، 2) گردشگری شهری، 3) سرمایه گذاری خارجی، 4) بهینه سازی در حوزه فناوری و 5) توسعه فضاها و صنایع فرهنگی، عوامل کلیدی بوده و از میان آنها نیز، عوامل 2، 3 و 5 از بالاترین سازگاری در درآمدزایی پایدار برای شهرداری منطقه 22 برخوردار هستند.

بررسی منابع درآمدی شهرداری ها از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. این اهمیت نه تنها در شهرهای کشور بلکه در تمامی نظام های مدیریت شهری که در کشورهای مختلف مطرح بوده، به گونه ای که چگونگی تأمین مالی و مدیریت هزینه و درآمد به شکل کارآمد و اثربخش یکی از چالش های عام و مشترک گزارش شده از کشورهای مختلف می باشد. به همین منظور هدف از پژوهش حاضر ارائه الگوی درآمدزایی پایدار در مناطق شهری است که به عنوان نمونه منطقه22 تهران مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه انجام، توصیفی تحلیلی است. گردآوری داده ها بر اساس روش کتابخانه ای و پیمایشی انجام گردید. بدین صورت که پس از مشخص شدن چهار چوب موضوع، اطلاعات مربوط به ویژگی های نظام در آمدی شهرداری های کشور از منابع مختلف استخراج شده و داده های درآمد منطقه 22 شهرداری تهران برای دوره ۱۳۸۷-۱۳۹7 از شهرداری تهران اخذ شد. در بخش پیمایشی، اقدام به مصاحبه و تکمیل پرسشنامه از کارشناسان خبره گردید. جامعه آماری تحقیق، شامل حجم نمونه برابر با 60 نفر در قالب ۴ گروه می باشد. روش نمونه گیری استفاده شده، روش هدفمند از نوع گلوله برفی بوده است. بر اساس یافته های تحقیق میانگین شاخص مدیریتی – اجرایی (3.35)، شاخص اقتصادی (3.73)، شاخص خدماتی (3.69)، شاخص ساختاری (3.19) و شاخص قانونگرایی (3.6) بدست آمد. لذا میانگین شاخص های مورد بررسی از متوسط مورد انتظار بالاتر است

مقدمه:   امروزه اولین و مهم ترین موضوع برای حل مسائل روز افزون شهری و ناکارآمدی خدمات رسانی شهرداری ها، در شهرهای درحال توسعه از جمله کشور ایران، فقدان منابع مالی پایدار، عدم مدیریت صحیح و برنامه ریزی هزینه است نحوه وصول درآمد توسط شهرداری ها در ایران به مسئله قابل تامل تبدیل شده است. دسترسی شهرداری ها به منابع درآمدی مطلوب و پایدار باعث می شود که شهرداری، نقش موثرتر در محیط پیرامونی شهری ایفا کرده و پاسخگویی مناسبی به نیازهای شهروندان داشته باشد. بنابراین ضرورت مطالعه بیشترمنابع پایدار شهرداری ها و نگاه نو در این مسیر، متضمن آینده روشن درجهت توسعه و تحقق شهر ایده آل و پایداری شهر می باشد هدف:  پژوهش حاضر با هدف تبیین و بررسی منابع درآمدی شهرداری ها بر اساس توسعه شهری پایدار انجام شده است. روش شناسی :  روش و نوع تحقیق در پژوهش حاضر کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی و پیمایشی می باشد. وجمع آوری اطلاعات نیز با دو روش اسنادی و مطالعات میدانی درجهت بررسی کاهش درآمدها و افزایش هزینه های شهرداری، با بهره گیری و تحلیل داده های مرتبط با عملکرد درآمد و هزینه های شهرداری نظراباد در دوره های مختلف که از شهرداری اخذ گردیده صورت گرفته است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی مورد مطالعه در این پژوهش شهر نظرآباد کرج می باشد. یافته ها و بحث: یافته های پژوهش نشان می دهد که رشد سالانه و میزان هزینه ها و درآمد ها طی 10 سال با هم برابر بوده است. بیشترین رقم رشد درآمد ها در سال 91 - 1390 برابر با 6/ 78 درصد بوده است. رشد درآمد ها در تمام سال ها بجز سال 1395-1392 مثبت بوده و در مقابل رشد هزینه ها در تمام دوره ها هم با صعود همراه بوده است. هزینه ها در بخش اداری در دوره 91 - 1390 افزایش چشمگیری با رشد 96 درصدی داشته و در دوره های 94 - 1393 و 95 – 1394 کاهش و دارای رشد منفی بوده است. نتیجه گیری:  در مجموع می توان بیان نمود که طی دوره های مختلف، درآمدهای پایدار(مستمر) دارای روند نزولی و درآمدهای ناپایدار دارای افزایش چشمگیری بوده است .

مرور تاریخ دوره اسلامی بیان گر این امر است که مفاهیم، ارزش ها و مبانی اسلامی همواره از اصول شکل گیری شهرهای اسلامی بوده است. تجلی گاه برجسته این مفاهیم در شهرهای قرون اولیه اسلام به ظهور رسیده است. این امر سبب شد که شهر اسلامی به عنوان فضایی برای رشد و نمو دیگر مفاهیم و اصول پایه ای اسلامی گردد. با این وجود با پدید آمدن تفکر مدرن و ظهور جنبش های متعدد، شاهد آن هستیم که بسیاری از این مفاهیم با آسیب های قابل توجهی روبرو شده اند. منطقه 20 شهر تهران، با توجه به سابقه تاریخی، ارزش ها و عناصر موجود در خود نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف واکاوی سازوکار چگونگی اثرگذاری هریک از عناصر شهر اسلامی بر درک ساکنان این منطقه تاریخی از شهر تهران پرداخته است. برای دستیابی به این هدف، ابتدا مدل مفهومی پژوهش با استفاده از ادبیات موضوع و همچنین بستر تحقیق شکل گرفت که در آن سه بعد اصلی کالبدی، اجتماعی و ارزشی را برای شهرسازی اسلامی در نظر گرفته است. سپس در مرحله بعدی، با استفاده از پیمایش پرسشنامه ای و تحلیل آن به روش مدلسازی معادلات ساختاری، چگونگی و تاثیر هریک از این عوامل با توجه به شاخص های آنان به عنوان یافته تحقیق تبیین شد. نتایج ناشی از تحلیل یافته ها بیان گر این امر هستند که عوامل "ارزشی" بیشترین اثر را درک درک افراد از شهر اسلامی دارند، این درحالیست که عوامل "اجتماعی و مدنی" و "کالبدی" هرکدام در درجات بعدی اثرگذاری قرار دارند.

کلانشهر تهران، به عنوان پایتخت، با مشکلات بسیاری مواجه است و منطقه چهار که از پرجمعیت ترین مناطق تهران است در شرایط کنونی فاقد توازن در سطح توسعه در بین نواحی مختلف می باشد. کشف روابط بین این شرایط با وضعیت حکمروایی در نواحی، مساله پژوهش را تشکیل می دهد. پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با راهبرد پیمایش انجام شد. شاخص ها ابتدا به روش دلفی (DELPHI) بدست آمد و سپس در میان دو جامعه آماری شهروندان و مدیران شهرداری توزیع شد. نتیجه محاسبات در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تحلیل های فضایی نشان داد نواحی ای که رتبه بهتری از نظر حکمروایی بدست آوردند، وضعیت بهتری از نظر توسعه پایدار شهری داشتند (نواحی 1، 2 و 3) و نواحی ای که رتبه بدتری از نظر حکمروایی خوب شهری داشتند، از نظر توسعه پایدار نیز از وضعیت ضعیف تری برخوردارند (نواحی 6 و 7) لذا بین حکمروایی خوب شهری و توسعه پایدار نواحی شهری رابطه وجود دارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی چالش های عمده مدیریت شهری در حمل و نقل شهری منطقه هفت شهر کرج به نگارش درآمده است. پژوهش حاضر بر حسب هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی می باشد. روش جمع آوری داده ها به صورت پیمایشی با استفاده از تکنیک پرسشنامه با نظرخواهی از دوگروه شهروندان و خبرگان بوده است. جامعه نمونه تحقیق در گروه شهروندان به تعداد 383 نفر و خبرگان به تعداد 15 نفر بوده که روش نمونه گیری برای گروه شهروندان به صورت تصادفی و برای گروه خبرگان به صورت هدفمند بوده است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS و فرایند تحلیل شبکه استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تمامی شاخص های به کار رفته در تحقیق، از سطح معناداری بالای ۹۹٪ برخوردار بوده اند. بر اساس آزمون T، شاخص خدمات با میانگین 62/3 دارای بیش ترین میانگین رتبه ای بوده است. ضریب همبستگی اسپیرمن نیز نشان داد که بین شاخص های پنجگانه و میزان تحصیلات و درآمد افراد در سطح 99 درصد رابطه معنادار مشاهده می شود. در نهایت، برپایه اولویت بندی فرایند تحلیل شبکه، چالش "سیاست مدیریت شهری" با بالاترین امتیاز (357/0A: ) به عنوان اولویت اول و در واقع اصلی ترین چالش مدیریت شهری کرج در حمل و نقل عمومی مشخص شد.

از ابتدای شکل گیری حکومت اسلامی، این مکتب دینی همواره در کتب مقدس و روایات بزرگان آن بر احترام بر اجتماعات مسلمانان و لزوم ارتباطات میان آنها تاکیده کرده است. تجلیگاه برجسته این مفاهیم در شهرهای قرون اولیه اسلام به ظهور رسیده است. این امر سبب شد که شهر اسلامی به عنوان فضایی برای رشد و نمو دیگر مفاهیم و اصول پایهای اسلامی گردد. با این وجود با پدید آمدن تفکر مدرن و ظهور جنبشهای متعدد، شاهد آن هستیم که بسیاری از این مفاهیم با آسیبهای قابلتوجهی روبرو شدهاند. این امر در محلاتی که پیشینه تاریخی، مذهبی و مدنی غنی تری دارند به طور قابل توجهی چشم گیرتر است و ساکنان آن را میتواند با چالشهای هویتی روبرو کند. منطقه 20 شهر تهران نیز از جمله این محدوده های ارزشمند است که این پژوهش با هدف سنجش خوانش ساکنان آن از منظر شهر اسلامی شکل گرفت. در ادامه پس از استخراج شاخص ها و زیرشاخصهای مرتبط با شهر اسلامی از آراء و اندیشه صاحبنظران و شکلگیری مدل مفهومی پژوهش، با استفاده از طراحی و توزیع پرسشنامه ای 50 سوالی در طیف مقیاس 5 گزینهای لیکرت، ویژگیهای شهر اسلامی از منظر ادراکات ساکنان منطقه 20 با استفاده از تحلیلهای آمار استنباطی به دست آمد. نتایج ناشی از یافته ها بیانگر این حقیقت هستند که از نگاه شهروندان آسیبپذیرترین عوامل که منجر به افول کیفیت منطقه 20 شهر تهران از دیدگاه اسلامی شده است، عوامل کالبدی و محیطی بوده است و عوامل اجتماعی و ارزشی در درجات بعدی قرار دارند.

برندسازی ابرشهرها باعث می شود تصویری از شهر ارائه گردد که شهر با دیگر شهرها در سطح ملی و بین المللی رقابت کرده و نهایتاً باعث حداکثر سازی منافع شهروندی می شوند. علاوه بر این برندسازی ابرشهرها موجب تقویت جایگاه ذهنی و وجهه آنها شده و فرصت رقابت میان شهرها را بوجود می آورد و این ایجاد جو رقابت میان شهرها در نهایت موجب سرازیر شدن سرمایه های مادی، معنوی و اجتماعی به ساختارهای شهری خواهد شد و افزایش رفاه و سطح کیفیت زندگی را برای ساکنین آن به بار می آورد. اگرچه مطالعات پراکنده ای در زمینه برند و برندسازی شهری انجام گرفته اما خروجی آن، به تدوین برنامه ای منظم و قابل اجرا نینجامیده است. در این پژوهش، مدل زمینه ای برندسازی ابرشهرها در شهر تهران با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای SPSS و LISREL آزمون و اعتباریابی شده است. در مدل ساختاری رابطه بین مؤلفه های پویایی برند، نیاز به انبوه بازدید کنندگان و نیاز کشور بر فرایند برندسازی و همچنین فرایند برندسازی بر درآمدزایی، تبدیل شهر به یک مقصد بالقوه و توسعه پایدار شهری نشان داده است. مدل ساختاری در حالت تخمین استاندارد نشان داد که بیشترین تأثیر مثبت، نیاز کشور بر فرایند برندسازی است و کمترین تأثیر، پویایی برند بر فرایند برندسازی است. همچنین بیشترین تأثیر فرایند برندسازی بر پیامدها بر متغیر درآمدزایی است.

    اگر هدف ایجاد اقتصاد پایدار و توسعه متوازن شهری است، برندسازی شهری به ویژه در مقیاس ابرشهرها ضرورتی غیرقابل انکار است. با اذعان به عدم وجود مدل راهبردی جامع و متدولوژی اجرایی جهت برندسازی ابرشهرها، هدف اصلی این پژوهش، ارائه الگویی نوآورانه برای برندسازی ابرشهرها بر مبنای مطالعه موردی شهر تهران و با در نظر گرفتن ویژگی های منحصربه فرد ایرانی می باشد. جامعه آماری این پژوهش، کلیه خبرگان و متخصصان دارای زمینه علمی مرتبط با برنامه ریزی شهری و برندسازی می باشند. در این پژوهش، با توجه به روش شناسی تئوری زمینه ای، ابتدا از روش نمونه گیری مبتنی بر هدف (هدفمند) و سپس درروند تجزیه وتحلیل از روش نمونه گیری نظری برای گردآوری داده ها استفاده گردیده است. روش گردآوری اطلاعات مبتنی بر روش های پیمایشی به ویژه مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته می باشد. همچنین روش تجزیه وتحلیل این پژوهش، تئوری زمینه ای مبتنی بر رهیافت نظام مند استرائوس و کوربین جهت کدگذاری و دسته بندی مفاهیم می باشد. در این راستا، از نرم افزار 16 SPSS جهت تحلیل داده های دموگرافیک کمی و همچنین نرم افزار MAXQDA 12 جهت مدیریت و سازمان دهی داده های کیفی استفاده شده است. نتایج این پژوهش حاکی از ارائه مدل جامع برندسازی ابرشهرها و تبیین ابعاد و متغیرهای کلیدی با رویکرد بومی می باشد.

شهر به عنوان بزرگ ترین دستاورد بشر، علاوه بر در اختیار قراردادن امکانات و الزامات زندگی، می باید، با آموزش، شهروند را برای بر عهده گرفتن نقش مناسب و مثبت در صحنه حیات شهری، آماده نماید. با پررنگ شدن میزان آگاهی افراد در شیوه زندگی، نیاز مبرم شهروندان به آموزش های ضمن زندگی را چندین برابر شده است. اما این نیاز به یادگیری نمی تواند فقط در قالب آموزش های رسمی خلاصه شود بلکه نیاز است تا این آموزه ها به شیوه هایی خلاق در هرلحظه در اختیار شهروندان قرار گیرد. شهروند آموزش دیده می تواند با آموزش های مؤثر شهری، تأثیرات متعددی را بر تحول اجتماعی شهر بگذارد. در این مقاله در راستای دستیابی به اصول پایه شهرهای آموزش دهنده و ارزیابی معیارهای آن ابتدا به تعریف دقیقی از مفاهیمی همچون آموزش می پردازیم و به تأثیر آموزش در جامعه و چگونگی ارتباط آموزش و عملکرد آن با فضاهای شهری و نقش آن در مشارکت شهروندان در فضاهای شهری خواهیم پرداخت تا تعریفی جامع از شهر آموزش دهنده ارائه نماییم. لذا این مقاله درصدد آن است که از روش تحقیق ترکیبی (توصیفی- همبستگی) به اصول معیارهای فضاهای آموزش دهنده در شهر بپردازد. واز این روی به اصول جدیدی در انتظام کالبد شهری و باز تعریف نقشی نوین برای فضاهای شهری با رویکرد آموزش دهندگی می رسیم.