مهدی شفیعی زازلی

تلاش برای شناسایی عوامل مرتبط با برابری جنسیتی، به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی توسعه اجتماعی، جایگاه برجسته ای در مطالعات اجتماعی/جمعیتی سال های اخیر داشته است، با این حال، بررسی ارتباط تحولات جمعیتی با برابری جنسیتی به ندرت مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا، مطالعه حاضر با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با استفاده از روش تحلیل ثانوی داده ها و بهره گیری از مدل سری های زمانی، سعی در بررسی روابط بین حرکات جمعیت (باروری، مرگ و میر و مهاجرت) با برابری جنسیتی در دوره زمانی 90-1335 در ایران داشته است. نتایج تحقیق حاکی از افزایش قابل ملاحظه میزان برابری جنسیتی در دوره مورد بررسی است. از میان عوامل حرکت جمعیتی، امید به زندگی زنان و میزان خام مهاجرت تأثیر مثبت و معناداری بر برابری جنسیتی داشته و میزان باروری کل (با کنترل اثر درصد جمعیت زیر 15 سال در مدل نهایی) تأثیر معناداری نشان نداده است. براساس ضریب تبیین ایستای مدل سری زمانی برازش شده، سه متغیر مذکور، حدود 52 درصد از واریانس برابری جنسیتی را تبیین کرده اند.

تحولات جمعیتی می تواند همه ابعاد توسعه، و از جمله برابری جنسیتی به عنوان یکی از مؤلفه های مهم توسعه را تحت تأثیر قرار دهد. مقاله حاضر با هدف بررسی رابطه بین تحولات در ترکیب جمعیت و برابری جنسیتی در ایران در دوره زمانی 1335 1390 نگاشته شده است. رابطه مذکور، با اتخاذ رویکردی توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های ثانوی و کاربرد مدل های سری زمانی در سطح ملی مطالعه شده است. داده های استفاده شده از سری های زمانی جمعیتی و اطلاعات سرشماری های متعدد از مرکز آمار ایران گرفته شده و با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شده اند. براساس نتایج، میزان شاخص ترکیبی برابری جنسیتی در طول دوره بررسی شده، بهبود درخور ملاحظه ای یافته و متغیرهای میزان شهرنشینی، ساختار سنی جمعیت و میانگین سن ازدواج زنان تأثیر معناداری بر شاخص کل برابری جنسیتی داشته اند. همچنین، جزء AR(1) و MA(2) مدل آریمای نهایی نیز تأثیر معناداری بر تغییرات برابری جنسیتی نشان داده اند. متغیرهای پیش بین در مجموع توانسته اند 33 درصد از تغییرات برابری جنسیتی در دوره بررسی شده را تبیین کنند.