علی صابر

فرارسی فناورانه، از مسائل اصلی توسعه فناوری در بسیاری از کشور های در حال توسعه بوده و تعیین فرآیند مناسب آن بر اساس شرایط نهادی و ویژگی های بنگاه های صنایع مختلف، از الزامات یک فرارسی موفق است. بررسی مطالعات حوزه فناوری حاکی از آن است که مطالعات تجربی و نظری اندکی در زمینه تعیین فرآیند مناسب فرارسی فناورانه برای شرکت های زیست دارو انجام شده است. این مقاله تلاش کرده با موردکاوی شرکت های موفق حوزه زیست داروی ایران، فرآیند مناسب فرارسی فناورانه بنگاه های این حوزه را با توجه به بستر آن و همچنین شرایط کشور مورد بررسی و تببین قرار دهد که برای این کار، داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته گردآوری و با استفاده از تحلیل تم و کدگذاری، تحلیل و در قالب مدلی ارائه شده است. بر اساس یافته های پژوهش، بنگاه های مورد مطالعه در فرآیند فرارسی فناورانه خود ابتدا توانمندی های تولید (فرمولاسیون، تولید ماده مؤثره و کسب تأییدیه ها) را توسعه داده، سپس توانمندی نوآوری در فرآیند تولید را کسب و نهایتاً وارد مرحله کسب توانمندی توسعه سویه های موجود شده اند. یافته ها همچنین گزاره مؤید اینکه برای بنگاه ها کسب توانمندی ساده تر فرمولاسیون الزاماً باید مقدم بر کسب توانمندی پیچیده تر تولید ماده مؤثره باشد را نقض می کند و در واقع، شروع توسعه فناوری از توانمندی پیچیده تولید ماده مؤثره، می تواند یکی از رویکردهای صحیح در فرارسی فناورانه بنگاه های زیست دارو باشد.

در عصر دانش و فناوری، مزیت رقابتی سازمان‌ها بیش از آن‌که وابسته به منابع فیزیکی باشد، به دارایی‌های دانشی و توانایی آن‌ها در جذب دانش و فناوری خارجی وابسته است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تاثیر ابعاد ظرفیت جذب در اثربخشی فرایند انتقال فناوری موتور ملی EF7 از طریق بررسی شرکت‌های حاضر در آن پروژه می‌باشد.در این راستا 4 فرضیه ارائه و برای تحلیل مدل، از آزمون‌های تحلیل واریانس و رگرسیون با استفاده از داده‌های پنج شرکت قطعه‌سازی لاتون، واشر مشهد، شرکت STYM، پیستون‌سازی تبریز و فراصنعت شمال استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که ظرفیت جذب کلیه شرکت‌های مورد مطالعه به‌طور معناداری با اثربخشی انتقال فناوری مرتبط می‌باشد، به‌طوری‌که شرکت‌هایی که از ظرفیت جذب بالاتری قبل از آغاز پروژه طراحی موتور ملی EF7 برخوردار بودند، به سطح بالاتری از توانمندی‌ها پس از اتمام پروژه یادشده دست یافتند.

حوزه مدیریت فناوری و نوآوری قدمتی حدود 15 ساله در کشور دارد و به تبع آن از عمر حوزه سیاست گذاری فناوری و نوآوری حدود 10 سال می گذرد. طی این دوره، رشته های مربوط به این حوزه ها در سطوح کارشناسی ارشد و دکتری با تقدم و تأخر زمانی ایجاد شده اند و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری فراوانی با تمرکز بر شهر تهران پرورش یافته اند و دانشکده ها و اعضاء هیأت علمی این حوزه نیز کم کم در دانشکده های مختص خود یا دانشکده های مدیریت و اقتصاد جذب شده اند. هدف این مقاله بررسی برساخت اجتماعی این حوزه، به معنی ساخت اجتماعی نگرش و تفکرات افراد اصلی این حوزه در کشور است. این افراد طبق تعریف از نویسندگان اول مقالات سه مجله علمی-پژوهشی مرتبط یعنی سیاست علم و فناوری، مدیریت توسعه فناوری و مدیریت نوآوری انتخاب شده اند که پس از توسعه چارچوب مفهومی، از طریق پرسشنامه آنلاین نظرات آنان اخذ گردیده است. نتایج تحلیل نشانگر همگرایی در شناخت اسامی و شهرت های جهانی و واگرایی در حوزه های محتوایی و مفهومی در مقایسه با برساخت اجتماعی این حوزه در جهان است.

با توجه به اهمیت نظام نوآوری در بخش صنعت، به نظر می رسد برشمردن عوامل موثر بر ارتقای پژوهش و فناوری می تواند زمینه ارزیابی عملکرد دولت در هر یک از زیرمجموعه های نظام نوآوری را فراهم سازد. از آن جایی که یکی از روش های تعیین اولویت در ایجاد تغییر و تحول، ارزیابی سیستم است، پژوهش حاضر با بررسی عوامل اصلی نقش آفرین در نظام نوآوری کشور در چارچوب مدل سلسله مراتبی اهداف، به ارزیابی عملکرد حاکمیت پرداخته است. در نهایت، با استفاده از داده های ارزیابی و نیز میزان تاثیر هر عامل بر کل سیستم، میزان ضرورت تحول در هر یک از عوامل موثر محاسبه شده است. براساس نتایج تحقیق، لزوم توجه بیشتر به عوامل نرم افزاری در مقابل عوامل سخت افزاری مهم ترین یافته این پژوهش بوده است که ضرورت اصلاح جهت گیری های نظام علم و فناوری کشور به سوی اقتصاد دانش محور و افزایش تجاری سازی فناوری و تغییر در مسیر فعالیت های پژوهشی به سوی نیازهای اصلی بخش صنعت را مورد تاکید قرار داده است.