صادق مولایی

اعتیاد از مهم ترین آسیب های اجتماعی جامعه کنونی به شمار می آید. با وجود تلاش نهادهای قانونی و اجرایی برای کنترل و پیشگیری از این آسیب، بر اساس آمارهای رسمی، همچنان وضعیت ابعاد این پدیده، بحرانی است. در کنار نقش آفرینی های مختلف نهادهای رسمی و غیررسمی، مسجد به سبب جایگاه خاص و تأثیرگذاری ویژه آن بر آحاد جامعه، می تواند در پیشگیری و کاهش اعتیاد نقش آفرینی کند. پرسش اصلی این پژوهش نیز عبارت است از اینکه مسجد چگونه و در چه سطحی می تواند در این مسئله اجتماعی نقش آفرینی کند؟ و هدف آن شناسایی چگونگی نقش آفرینی این نهاد اجتماعی مقدس و دستیابی به سازوکارهای مواجهه صحیح آن با این پدیده اجتماعی معاصر است. برای به دست آوردن اطلاعات پژوهش، ترکیبی از روش های اسنادی و کیفی (مصاحبه و مشاهده) استفاده شده و از روش تحلیل محتوا نیز برای تجزیه و تحلیل داده ها بهره گرفته شد. از یافته های تحقیق به دست می آید، مسجد با توجه به ظرفیت و جایگاه متعالی خود در میان اجتماع انسانی بویژه جوامع مسلمان، می تواند با رعایت اصول کار تشکیلاتی متناسب با اقتضائات مسجد در سطوح مختلف پیشگیری، درمان و مبارزه با اعتیاد و همچنین صیانت از معتادان بهبودیافته و خانواده های آنها در سطح محله و منطقه پیرامونی خود نقش آفرینی کند.

طبق احادیث، پدیده طلاق منفورترین حلال خداوند است. با رشد فزاینده طلاق از اواسط دهه 80 شمسی، نظر کارشناسان علوم اجتماعی به سوی این مسئله اجتماعی و فرهنگی جلب شد و تحقیقات زیادی در این مورد صورت گرفت. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی علل جامعه شناختی گرایش به طلاق در ایران در تحقیقاتی که در این زمینه در بازه زمانی سالهای1386 تا 1396 صورت گرفته است، انجام شد. پس از بررسی شرایط 100 مقاله علمی _ پژوهشی  و 50 پایان نامه علمی معتبر، جهت فراتحلیل علل طلاق در ایران 55 پژوهش بین سال های 1386 تا 1396 برای ورود به پژوهش انتخاب شد. نتایج فراتحلیل به روی 260 آزمون استخراجی از این منابع نشان داد که میانگین اندازه اثر علل فردی، علل ساختاری، علل انتخابی، علل وارده از سوی خانواده و دوستان، علل اجتماعی و علل ارتباطی میان زوجین به ترتیب 423/0، 392/0، 353/، 258/0، 393/0، 382/0 است. با تحلیل مدل خروجی با استفاده از نظریه رشد چهار بُعدی تأثیرات، این نتیجه حاصل شد که همبستگی هرچند از ناحیه فرد یا زوجین یا خانوادها و یا اجتماع وارد می شود، اما زمانی به علتی برای طلاق تبدیل می شود که تمام تأثیرات فردی، زوجینی، خانوادگی و اجتماعی را به همراه داشته باشد و اگر این تأثیرات توسط این همبستگی به وجود نیاید یا شدت آن کم و ناچیز باشد، این همبستگی سبب طلاق نمی شود.

طبق احادیث پدیده طلاق منفورترین حلال خداوند است. براساس آمار کشور و میزان رشد سالانه طلاق، این پدیده به معضل اساسی و خطری جدی برای بنیان خانواده تبدیل شده است. با رشد فزاینده طلاق از اواسط دهه 80 شمسی، نظر کارشناسان علوم اجتماعی به سوی این مسئله اجتماعی و فرهنگی جلب شد؛ لذا به منظور شناسایی وتبیین علل آن، صدها تحقیقات پژوهشی، پایان نامه های دانشجویی و مقالات علمی به بررسی این موضوع اختصاص یافت. این پژوهش ها حالت جزیره ای در کل کشور دارند. با روش فراتحلیل به منظور اولویت بندی علل در جهت سیاستگذاری فرهنگی صحیح و تاثیرگذار، پس از بررسی شرایط 100 مقاله علمی- پژوهشی و 50 پایان نامه علمی معتبر و برجسته، 55 پژوهش برجسته بین سال های 1385 تا 1395جهت بررسی علل طلاق در ایران انتخاب شد. نتایج فراتحلیل به روی 260 آزمون استخراجی از این منابع نشان داد میانگین اندازه اثر علل فردی (398/0 R=)، علل ساختاری (382/0 R=)، علل انتخابی (353/0 R=)، علل وارده از سوی خانواده و دوستان (358/0 R=)، علل اجتماعی (393/0 R=) و علل ارتباطی میان زوجین (438/0 R=) است که دارای بیشترین میانگین اندازه اثر است. طبق جدول کوهن این اندازه اثر نزدیک به بزرگ است. در پایان با استفاده از نظریه «رشد چهار بُعدی تاثیرات» مدل خروجی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و رابطه میان علل مختلف تبیین گشته است.