احسان علی پوری

موقعیت جغرافیایی استان یزد در ایجاد تنوع فضایی و اقلیمی و فراهم نمودن بستری مناسب برای شکل گیری انواع جاذبه های طبیعی و فرهنگی تأثیر زیادی داشته است. با این وجود این مناطق نیازمند توجه بیشتری در زمینه توانسنجی توسعه توریسم در راستای پایداری اجتماعی می باشد. این پژوهش با هدف تحلیل فضایی ظرفیت توریسم مناطق کویری ونقش آن در پایداری اجتماعی، صورت پذیرفته و با توجه به ماهیت آن، از نوع کاربردی بوده و روش پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری داده های از روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. روش تحلیل داده ها به صورت کمی (آزمون آماری T تک نمونه ای، پیرسون و روش های AHP و بردا) بوده است. یافته ها نشان می دهند که، براساس نظرات متخصصان، شاخص های مؤثر در شناسایی ظرفیت های توریسم به ترتیب فاصله از راهها، فاصله از جاذبه های تاریخی، فاصله از مراکز سکونتگاهی، فاصله از جاذبه های طبیعی، نوع و قابلیت خاک، فاصله از منابع آب، ارتفاع، جهت شیب، شیب، کاربری اراضی و میزان بارش می باشند. نتایج نشان می دهد که 24 درصد از مساحت کل منطقه، دارای ظرفیت نسبتاٌ مناسب و مناسب هستند و بیشتر در قسمت های مرکزی، شرق و شمال شرقی استان قرار دارند. مهمترین معیارهایی که باعث شده اند این نواحی به عنوان نواحی بهینه انتخاب شوند تراکم المان های طبیعی- اکولوژیکی همچون وجود بیابان ها و کویرهای متنوع، ژئوتوپ ها، سیرک های یخچالی، و المان های تاریخی- فرهنگی همچون آب انبارهای سنتی، بازارها، زیارتگاه وآتشکده ها و ... می باشد. همچنین29 درصد از مساحت ، دارای توان متوسط بوده که بیشتر در شرق و شمال شرقی استان واقع شده است. و در نهایت پهنه هایی که دارای توان نامناسب و نسبتاٌ نامناسب هستند در قسمت های شرق استان کسترش یافته که 47 درصد از کل مساحت پهنه را در برگرفته اند. نتایج حاصل از سنجش وضعیت پایداری اجتماعی نواحی کویر و بیابان بر اساس شاخص های (پراکنش جمعیت، زیرساخت های حمل و نقل، وضعیت مهاجرت و میزان محرومیت نشان می دهد که شهرستان یزد بالاترین رتبه را دارا بوده و شهرستانهای اردکان، بافق، مهریز، تفت میبد و ابرکوه پایداری متوسط و در نهایت به ترتیب شهرستانهای خاتم، صدوق و بهاباد جزء شهرستانهای ناپایدار و کمتر توسعه یافته استان یزد می باشند. نتایج حاصل از آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان می دهد که بین توسعه توریسم و پایداری اجتماعی در نواحی مختلف استان یزد، رابطه معناداری در سطح 99 درصد وجود دارد. این بدان معنی است که مناطقی که با روند کاهش جمعیتی، مهاجرفرستی و سطح پایین پایداری اجتماعی مواجه بوده اند دارای قابلیت های گردشگری پایین تری نسبت به سایر شهرستان های استان یزد هستند.

بحث کیفیت زندگی موضوع جدیدی است که در دهه های اخیر مورد توجه محققان و دانشگاهیان به خصوص در ایران قرار گرفته است.کیفیت زندگی دارای دو رویکرد اساسی عینی و ذهنی است. در این تحقیق کیفیت زندگی شهری با رویکرد ذهنی و با در نظر گرفتن شاخص های فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی، کالبدی- محیطی و زیست محیطی بررسی شده و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. یافته های حاصل از پرسش نامه میدانی با استفاده از میانگین و آزمون های آماری t تک نمونه ای، آزمون Kolmogorov-Smirnov تک نمونه ای و رگرسیون خطی چند متغیره به کمک نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون t تک نمونه ای نشان دهنده این است که شرایط کیفیت زندگی مهاجران در روستای فیروزآباد شهرستان ری پایین و کمتر از حد متوسط ارزیابی شده است. که این نتایج نشان داد برای بهبود کیفیت زندگی مهاجران در سطح روستای فیروزآباد شهرستان ری برنامه ریزی در شاخص های اجتماعی و اقتصادی بسیار تأثیر گذار است.

ساختار فضایی هر منطقه، بازتاب برنامه ریزی ها در طی دوره های مختلف میباشد که از ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و نظام توزیع فعالیت متاثر است. عدم توجه به برقراری تعادل بین سه رکن جمعیت، فعالیت و محیط در سازمان فضایی موجب گسیختگی فضای زیست و فعالیت، اتلاف قابلیتهای فضا و هدر رفتن استعدادها، حاشیه یی شدن مناطق و فشار به ظرفیتهای عرصه محدود، تشدید نابرابری های فضایی، نارسایی و توزیع نامناسب خدمات، اختلال در توسعه متوازن و یکپارچه منطقه یی خواهد شد. هدف پژوهش حاضر، بررسی ساختار فضایی استان هرمزگان و ارائه رویکرد مناسب به منظور آرایش منطقی فضا، ایجاد تعادل و هماهنگی در توزیع سه رکن فضا (جمعیت، فعالیت و محیط) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و با ابزار تجزیه و تحلیل اطلاعات در محیط Arc GIS انجام گرفته است. به منظور شناخت راهبرد مناسب در جهت بهبود وضعیت ساختار فضایی از متخصصین و کارشناسان نظر خواهی شد و با استفاده از مدل SWOT مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان میدهد ساختار فضایی استان هرمزگان متمرکز و تک مرکزی بوده و سلسله مراتب نظام سکونتگاهی بر مبنای جمعیت و فعالیت در استان شکل نگرفته است. در همین راستا، راهبرد مناسب برای بهبود وضعیت و دستیابی به ساختار فضایی مطلوب، توجه به رویکرد آمایشی و راهبرد تثبیت پراکنده است؛ که این راهبرد به تقویت و توسعه مناطق سطح دوم و سطح سوم استان میپردازد.

دستیابی به عدالت فضایی در توزیع خدمات عمومی شهر از جمله برخورداری از خدمات حمل و نقل، انبار داری و ارتباطات جهت بهره برداری عادلانه و برابری استفاده از ظرفیت های محیطی، یکی از اهداف مهم برنامه ریزان شهری است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش شناسی توصیفی تحلیل می باشد که به بررسی عدالت فضایی با تاکید بر خدمات عمومی شهری در استان سیستان و بلوچستان می پردازد. برای بررسی روند کار در این راه ابتدا شاخص هایی برای این کار اسخراج گردید. در ادامه در دو گام به این بحث پرداخته ایم به گونه ای که در گام اول با استفاده از نرم افزار ArcGis و از طریق روابط موجود در این نرم افزار ابتدا وضعیت پراکندگی شاخص-های خدمات عمومی در این استان با استفاده از ابزار Hot Spot تحلیل گردید در ادامه با استفاده از مدل های تصمیم گیری نظیر TOPSIS وVIKOR وضعیت شهرستان های استان سیستان و بلوچستان از نظر دسترسی به خدمات عمومی با تاکید بر عدالت فضایی مشخص شد همچنین در گام بعدی با استفاده از مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی GWR به بررسی رابطه بین پراکنش جعیت و توزیع خدمات عمومی در این استان کویری پرداخته شد. نتایج حاکی از آن بود که وضعیت دسترسی به خدمات عمومی شهری در این استان نامناسب است و شهرستان زاهدان با مرکزیت سیاسی قوی بهترین وضعیت را داراست

ناکارآمدی مناطق در مواجه با شوک های اقتصادی و تاثیر جدی این شوک ها بر تمامی وجوه توسعه ، باعث شد تا مفهوم کلی تاب آوری به عنوان توانایی ایستادگی، مطابقت پذیری و احیا پس از شوک تعریف شود. هر چند که از ترویج این مفهوم مدت ها می گذرد، اما اینگونه به نظر می رسد که چارچوب عملیاتی برای مطالعه این مفهوم در مقیاس برنامه ریزی منطقه ای وجود ندارد. از این رو با مرور ادبیات نظری، از شش خرده مفهوم شامل "تنوع و وابستگی اقتصادی"،"میزان تعاملات منطقه"،"شکل و تعامل بخش های اقتصادی"،"نوآوری منطقه ای"،"شرایط بنگاه های منطقه"و "شرایط خانوار های منطقه" برای ساخت این چارچوب بهره گرفته شد، تا از طریق مجموعه روش های ضریب مکانی، تغییر-سهم، داده-ستانده، تجزیه و تحلیل پوششی داده ها و آنتروپی مورد سنجش قرار گیرند. به طور کلی، نتایج این پژوهش نشان می دهد که استان تهران نسبت به سطح ملی دارای ظرفیت تاب آوری بیشتری است، که علت اصلی این وضعیت میزان بالای نوآوری، بهره وری، قدرت تنوع اقتصادی و تعداد شبکه های خوشه در استان تهران است.

امروزه در فضاهای جغرافیایی، امنیت و صنعت گردشگری تعاملی دو جانبه با یکدیگر دارند. در واقع، درک عوامل مؤثر بر امنیت مقاصد گردشگری به ویژه گردشگری مذهبی، برای تدوین راهبردهای مناسب کشور در ای ن حوزه بسیار مهم است. پژوهش حاضر در همین راستا و با هدف بررسی میزان احساس امنیت زائران در فضای جغرافیایی شهر مقدس قم و اثرات آن بر توسعه گردشگری مذهبی در فضای این شهر انجام شده است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و روش آن نیز از نوع آمیخته و با رویکرد توصیفی از نوع پیمایشی است. داده ها ی موردنی از با دو روش کتابخانه ای (با ابزار کتاب، مقالات، اینترنت و ...) و میدانی (با ابزار پرسشنامه) به دست آمده است . جامعه آماری آن را کلیه زائران ایرانی شهر قم در نوروز سال ( 1400 ) تشکیل داده اند که با حجم نمونه ( 265 ) نفر، پرسش نامه توزیع شده و برای تعیین پایایی پرسشنامه، از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی است. یافته های پژوهش نشان داد که بالاترین میانگین بین ابعاد احساس امنیت گردشگران متعلق به امن ی ت اخلاق ی و عمده ترین ناامنی هایی که زائران در قم احساس می کنند، ناامنی مالی است. همچن ین تأث یر معکوس تجرب ی ات ناامنی مستقیم و غیرمستقیم بر احساس اعتماد گردشگر و رابطه مستقیم تجربه ناامنی سفر بر م ی زان اعتماد و رابطه معکوس احساس امنیت با » رابطه میزان اعتماد با احساس امنیت گردشگران مذهبی به دست آمد و در نهایت به عنوان نتیجه نهایی پژوهش به دست آمده است. « بی نظمی محیطی

ارزیابی و برنامه ریزی مدیریت بحران با رویکرد سوانح طبیعی سیل مولفه های زیادی را در بر می گیرد. در این راستا یکی از ارکان اساسی مدیریت بحران براساس تاب آوری می باشد. با این دیدگاه توجه به الویت های برنامه ریزی و پژوهشی حال و آینده کشورمان نشان می دهد که مدیریت بحران در نواحی سیل خیز یکی از مهمترین اولویت های مطالعات و برنامه ریزی توسعه پایدار در کشور مطرح می باشد. ناحیه خوزستان به خاطر ویژگی های بارز سیل خیزی از جایگاه ویژه ای برخوردار است برسی روند وضع موجود نشان می دهد که علیرغم تلاشهای زیادی که در حال انجام است. شرایط اقلیمی ومحیطی رودخانه ها، سکونتگاه های حوضه نفوذ، فضاهای موجود و ساخت وسازهای انجام گرفته ومکانیابی نادرست زیر ساختها بیانگرچالشهای زیادی درساماندهی وضع موجود در مولفه های مختلف مدیریت بحران می باشد در این راستا جهت گیری اصلی این مقاله ارزیابی تاب آوری ناحیه خوزستان در برابر سیل با رویکرد مدیریت بحران می باشد. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی و اکتشافی می باشد که در این تحقیق ضمن تحلیل علل وقوع سیل و پهنه بندی سیل و خسارتهای ناشی از سیل راهبردهای کاربردی ارائه شده است. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی و اکتشافی می باشد. که در این تحقیق با استفاده از تصاویر ماهواره ای و سیستم GIS و برداشت های میدانی علل وقوع سیل برسی و تحلیل شده و پس از پهنه بندی مناطق سیل زده و خسارتهای ناشی از سیل راهبردهای کاربردی در افزایش تاب آوری در برابر سیل ارائه شده است.  

با توجه به اینکه امروزه تحولات قابل توجهی در حوزه شهرنشینی، خصوصاً جمعیت و مهاجرت آن اتفاق می افتد، لذا آینده پژوهی و داشتن یک آرمان برای آینده در اتخاذ سیاست ها، استراتژی ها و برنامه های جمعیتی می تواند مفید باشد و در نهایت احتمال وقوع آینده مطلوب را بیشتر کند. هدف این پژوهش آینده پژوهی تحولات جمعیت و مهاجرت در شهرهای استانهای خراسان شمالی، رضوی و جنوبی می باشد. پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی – تحلیلی می باشد. در این راستا ابتدا تحولات جمعیت و مهاجرت به صورت کمی پیش بینی و سپس با استفاده از روش دلفی عوامل موثر بر تغییرات جمعیت شهری در این استانها شناسایی شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که بر اساس پیش بینی جمعیت و مهاجرت، جمعیت شهری در استان خراسان طی سالهای 1430-1395 روند افزایشی، اما نرخ رشد جمعیت روند کاهشی را دنبال خواهد کرد، هر چه به سال های آتی نزدیک می شویم تعداد مهاجرت ها نیز کاهش می یابد. 50 عامل کلیدی و 13 عامل پیشران مؤثر بر جمعیت و مهاجرت شهری در استانهای خراسان طبق نظر صاحب نظران و امتیاز بندی در نرم افزار micmac مطرح می باشد. با استفاده از نرم افزار سناریوویزارد تعداد 3 سناریو قوی یا محتمل، 11 سناریو با سازگاری بالا و 261 سناریوی ضعیف استخراج شد. از مجموع سناریوهای 3 و 11 گانه، تنها 3 سناریو که قوی تر از سایر سناریوها هستند، وضعیت جمعیت و مهاجرت شهری را در سالهای آتی مطلوب نشان می دهند.

  در سال 1386 طرح مسکن مهر در قالب یکی از سیاست های کلیدی دولت برای بخش ساختمان و مسکن به کار برده شد. طرح مسکن مهر با مشخصه اصلی حذف قیمت مسکن، بزرگ ترین طرح ملی در حوزه مسکن است که با تدبیر دولت و بر اساس قانون اساسی به منظور کمک به تأمین مسکن اقشار هدف (دهک های درآمدی پایین و میانی) طراحی شده است. با وجود گذشت چیزی حدود یک دهه از پروژه مسکن مهر، اهدافی که برای مسکن مهر در نظر گرفته شده بود به آن دست نیافته اند و مسائل چالش برانگیزی در این پروژه به وجود آمده است. پروژه مسکن مهر، بزرگترین طرح ملی مسکن می باشد که به علت گستردگی طرح و نو بودن آن نیاز به بررسی نتایج حاصل از این تجربه احساس می شود. از این رو هدف اصلی این مقاله ارزیابی میزان رضایت مندی ساکنان از مجتمع های مسکن مهر شهر نورآباد در ابعاد میزان دسترسی ها، کیفیت محلات در مسکن مهر، استحکام و زیبایی، میزان ازدحام و شلوغی و همچنین امکانات اولیه است. روش این پژوهش توصیفی - تحلیلی و ابزار جمع اوری اطلاعات شامل مطالعات اسنادی و پیمایشی از طریق توزیع پرسشنامه و مصاحبه با ساکنان می باشد. جامعه آماری این پژوهش ساکنان مسکن مهر نورآباد و روش نمونه گیری با توجه به محدودیت افراد، به صورت تصادفی انجام گرفته است و از میان 255 خانوار اسکان یافته تا تاریخ 31/3/1395 تعداد 180 خانوار با مراجعه نگارندگان درب منازل پاسخ دهندگان مورد پرسش قرارگرفته اند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای SMART-PLS و SPSS انجام شد که نتایج نشان داد که رضایتمندی ساکنین مسکن مهر در ابعاد دسترسی و استحکام و زیبایی در سطح متوسطی قرار دارد و رضایتمندی از ابعاد کیفیت درون محله ای، ازدحام و امکانات اولیه از سطح متوسط پایین تر است. همچنین، بین رضایتمندی از مسکن مهر و مؤلفه های آن رابطه معنادار و مستقیمی وجود دارد.

موضوع این پژوهش بررسی و تحلیل بنیادها و بروندادهای ژئوکالچری تأثیرگذار بر سیاست امنیت ملی ج.ا.ایران در دوران گذار نظام بین الملل است. چارچوب نظری این پژوهش نظریه سازه انگاری و دال محوری آن یعنی هویت است. از آنجا که دال محوری نظریه سازه انگاری فرهنگ و هویت است، برای فهم و تحلیل سیاست امنیت ملی ج.ا.ایران در دوران گذار نظام بین الملل، نیاز است منابع ژئوکالچری(فرهنگی هویتی) ایرانی به درستی تبیین و تشریح گردد تا بتوان به درک درستی از سیاست امنیت ملی کشور برای سیاست گذاری صحیح جهت دست یافتن به وزن ژئوپلیتیک و جایگاه در خور قابلیت های مادی و معنوی کشور در نظم جهانی پیش رو دست یافت. در این خصوص در راستای تبیین عوامل ژئوکالچری(فرهنگی هویتی) ایرانی، سه گام اساسی صورت گرفته است: در گام اول به مبانی ژئوکالچری ایرانی(دین و مذهب، تاریخ و جغرافیا) پرداخته شده است. در گام بعدی، لایه های فرهنگی- هویتی ایرانی شامل: 1. لایه فرهنگی- هویتی ایران باستان، 2. لایه فرهنگی- هویتی ایرانی اسلامی، 3. لایه فرهنگی- هویتی مدرن و 4. لایه فرهنگی- هویتی انقلاب اسلامی، که بسترساز فرهنگ و هویت ایرانی بوده اند، تشریح شده است. در گام نهایی، بروندادهای فرهنگی- هویتی ایرانی که منبعث از مبانی فرهنگی- هویتی بوده و در بستر لایه های فرهنگی- هویتی قوام یافته اند و به عنوان مولفه های ژئوکالچری بار سیاسی پیدا نموده اند، تبیین شده است.