احمد سفلایی

تولیدات پویانمایی به دلیل آزادی تام در خلق شخصیت های رؤیایی و فضاهای تخیلی، نسبت به سایر گونه های نمایشی، امکان بیشتری را در استفاده از فانتزی بصری در خود دارند. هدف این پژوهش، بررسی دقیق نحوه تشریح شکل ظاهری موجودات مینوی در اسطوره های ایران، برای روایت صحیح داستان ها و افسانه های ایرانی همگون با نگرش ماهوی ایرانی به موجودات اساطیری است که با توجه به ماهیت آن، در هنر پویانمایی قابل بازنمایی و استناد خواهد بود. برای مقایسه و مطابقت دقیق، موجودات مذکور از لحاظ کارکرد به دو دسته : سپنته (خیر) و انگ ره (شر) تقسیم شده اند. هر دو دسته، از لحاظ توانایی و موقعیت، طبقه بندی شده اند و براساس متون کهن ادب پارسی، نشانه های ظاهری و نحوه بازنمایی هر کدام، استخراج و مشخص شده است. این پژوهش، از نوع توصیفی- تحلیلی است و به روش کتابخانه ای، با رویکرد گفتمان رشته ای (اقتباسی) انجام شده و در آن، از روش استنباطی (کیفی) استفاده شده است. نتایج نشان می دهد با توجه به دوگانه باوری یا ثنویت همه آفرینش در بیشتر متون کهن ایرانی، سپنته مینوان و انگره مینوان به راحتی قابل تشخیص و تصویرند. نیروی خیر همواره با هیبتی معمولی، با تعابیری کلی و به دور از ذکر جزییات، نورانی، خوشبو و زیبا توصیف می شود. در مقابل، نیروی شر، غول پیکر، سیه چرده یا ابلق، با اعضای نامتعارف بدن، حیوان نما و در نقطه مقابل ایزدان وصف شده است.

پرمخاطب ترین اثر مرتضی مطهری، مجموعه کتب «داستان راستان» است. داستان این کتاب ها با استناد به احادیث و روایت های اسلامی، با زبانی ساده در قالب روایتی جذاب بازنویسی شده و توانسته مفاهیم موجود در دین اسلام را به مخاطبان- خصوصاً کودکان و نوجوانان- به خوبی معرفی کند. باتوجه به اهمیت این مجموعه در بین کتب اسلامی، هدف این پژوهش، دستیابی به مؤلفه های اصلی دراماتیک مجموعه داستان های این کتاب برای اقتباس در حوزه سینمای زنده و انیمیشن است. به این منظور، نگارندگان به روش توصیفی- تحلیلی، با گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و تحلیل کیفی یکی از داستان های کتاب به نام «دعای مستجاب» براساس مؤلفه های ساختار درام ارسطویی، به تحقیق در این زمینه پرداختند. درام تراژدی از نظر ارسطو در نهایت باعث تزکیه می شود و هدف یک اثر هنری دینی همچون «داستان راستان» به عقیده مطهری نیز این است که خواننده درباره آن فکر کند و از فکر خود چیزی بر آن بیفزاید و این امر در نهایت، منجر به یک عمل شود. یافته های پژوهش حاکی از آن اس ت ک ه کتاب «داستان راستان» با بهره گیری از الگوی موفق دراماتیک ارسطویی و ویژگی های بارزی همچون کشمکش، زب ان و لح ن، اوج، زم ان و مک ان، گره افکنی، تعلی ق، شخصیت های کنشگر و ... امکان هرگون ه اقتب اس و برداش ت تازه را ب رای نگارش فیلم نامه انیمیشن و دیگرگونه های نمایشی برای نویسندگان فراهم می آورد؛ ظرفیتی که باید موردتوجه بیشتر هنرمندان قرار بگیرد تا این روایت های جذاب اسلامی، در قالب تصویری، برای مخاطبین تلویزیون به بهترین نحو اثرگذار باشند.

شخصیت پردازی در گونه فانتزی تمام خصوصیت های شخصیت پردازی در روایت های رئالیستی را داراست، شخصیت ها در فانتزی همانند دیگر گونه ها دارای پیشینه، محیط اولیه و حتی عناصری مانند وراثت و خصوصیات فیزیکی هستند؛ عواملی که اثری را به سمت فانتزی پیش می برد، لزوماً جنبه های فیزیکی شخصیت ها نیست. ذهنیات شخصیت اول یک روایت فانتزی معمولاً مهم ترین نقش را در شکل گرفتن شخصیت و حتی فانتزی ایفاء می کند. در داستان های کلاسیک فانتزی مربوط به اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم چه در سینما و چه در ادبیات شاهد این هستیم که شخصیت با دغدغه ای از پیش شکل گرفته خود را به ورطه ناشناخته ها سوق می دهد که این امر روان شناختی در قیاس با فانتزی اسطوره ای در قرن های گذشته بسیار متفاوت است. هدف شخصیت در فانتزی مدرن غربی رسیدن به وجود درونی خود است و فانتزی صرفاً مانند یک مرشد نقش گذرگاهی میان خیال و واقعیت را برای شخصیت ایفاء می کند تا شخصیت از این گذرگاه عبور کند. حال سؤال مطرح شده این است که شخصیت های فانتزی چه تأثیری در روند شکل گیری شخصیت های انیمیشن دارند. این پژوهش با هدف شناخت خصوصیات و چگونگی طراحی شخصیت در دنیای فانتزی و با روش تحقیقِ مبتنی بر تحلیل روایت صورت پذیرفته است که از این طریق به چگونگی شخصیت پردازی در دو انیمیشن سریالی به نام آریو قهرمان کوچک (محصول کشور ایران) و آن سوی دیوار باغ (محصول کشور امریکا) پرداخته می شود و عناصری که سازنده یک شخصیت است در این دو سریال فانتزی موردبررسی قرار می گیرد.