ناصر رنجبر

معماری گنبد اُرچین از شاخصه های بناهای آرامگاهی در بخش های جنوبی و جنوب غرب ایران بوده، که در مطالعات علمی- پژوهشی کمتر به آن پرداخت شده است. هدف اصلی این پژوهش، شناخت عوامل مؤثر در شکل گیری گنبد امامزاده سید صلاح الدین محمد(ع) در شهر آبدانان است. در این راستا تأثیرگذاری عوامل تاریخی، هندسی (کالبدی) و سازه ای بر شکل گیری گنبد این امامزاده مطرح شده است. این پژوهش، به روش تحقیق توصیفی- تحلیلی در قالب مطالعات کیفی انجام و اطلاعات آن، براساس مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی گردآوری شده است. با توجه به مطالعات و مشاهدات میدانی، بنای مورد مطالعه، گنبد مضرس، از نوع کثیرالاضلاع بود، که از شاخص های اصلی این گنبد، ساده کردن کثیرالاضلاع در زینه های آن است. به نظر می رسد معمار گنبد، برای افزایش ارتفاع گنبد و به هم رساندن زینه ها از یک نیم طاسی استفاده کرده است. دیگر یافته های پژوهش نشان می دهد عوامل تاریخی از قبیل موقعیت جغرافیایی، پیشینه تاریخی شهر آبدانان، مجاورت با تمدن عیلامی، زیگورات ها و دیگر مقابر تاریخی دشت خوزستان (مقبره دانیال نبی (ع) در شوش و مقبره امامزاده رودبند (ع) و یعقوب لیث صفاری در دزفول) و همچنین شکل کالبد مقابر دوره سلجوقی در منطقه، بر شکل کالبدی گنبد مورد مطالعه مؤثر بوده اند. از حیث سازه ای، گنبد این بنا بیشتر از مصالح بومی استفاده و تلاش شده است به کمک هندسه مناسب، از پدیدآمدن نیروهای نامتقارن و کششی جلوگیری شود. بنابراین روابط عددی در تناسبات شکل های خود متشابه در طبقات و تناسبات اجزای گنبد اعم از ارتفاع طبقات، دهانه و سایر اجزاء هریک با روابط خاص الگویی برخالی (فراکتال) ایجاد می کند. به کارگیری این هندسه بی نظیر در گنبد مانع از جذب نور خورشید در گنبد شده است. از سویی ارتفاع، شکل و رنگ گنبد در منظر و سیمای بصری تأثیر گذار بوده است و موجب شاخص شدن بنا می شود.

سیاه چادر، سکونت گاهی چهار فصل است، که با اندکی تغییرات خود را با فصول و اقلیم مختلف منطقه هماهنگ می شود و در آن علاوه بر رعایت شرایط لازم برای زندگی، به جنبه های فرهنگی و هنری نیز توجه شده و نوعی از تکنولوژی بومی اصیل و ابتکار را به نمایش می گذارد. بر این اساس، مهمترین سؤال پژوهش، تفاوت های فرهنگ و اجتماع در بین عشایر کوچ رو کُرد و بختیاری چه میزان بر ریخت سیاه چادر تاثیرگذار بوده است؟ این پژوهش، به منظور شناسایی عوامل به وجود آورنده این واحد سکونتی، وجه اشتراک و تفاوت ها در ریخت شناسی سیاه چادر در بین دو ایل کُرد و بختیاری در حوزه جنوب استان ایلام و شمال استان خوزستان و همچنین تأثیر آن بر الگوی مسکن و ساختار معماری انجام می گیرد. جمع آوری اطلاعات این پژوهش، براساس مطالعات کتابخانه ای و برداشت میدانی بوده و روش تحقیق با طبقه بندی و تحلیل محتوایی انجام می گیرد، در ادامه مقایسه تطبیقی ریخت شناسی سیاه چادر از منظر فرهنگی می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد، ریخت سیاه چادر در منطقه مورد مطالعه تحت تأثیر عوامل اقلیمی، مهمان نوازی، مراسم شادی، حفاظت و امنیت، هنر و زیبایی بوده است. این تفاوت در ریخت سیاه چادر بیشتر متأثر از فرهنگ و جغرافیایی منطقه می باشد، هر چند پهنه فرهنگی در بین عشایر بسیار نزدیک است، اما در تقسیمات فضای داخل و ابعاد و اندازه و سازه سیاه چادر تفاوت های وجود دارد و استفاده از تزئینات و پرداختن به نمای سیاه چادر ایل بختیاری بیشتر از ایل کُرد می باشد.

مطالعه حاضر به منظور ارزیابی کتاب درسی زبان انگلیسی پایه اول دوره دوم متوسطه، ویژن یک ( Vision 1 )، انجام گرفت. بدین منظور، پرسش نامه برگرفته از مطالعه احمدی صفا و همکاران (1396) با بررسی مجدد پایایی و روایی بین 150 معلم زبان انگلیسی انتخاب شده براساس نمونه گیری در دست رس توزیع شد. به علاوه، مصاحبه ای نیمه ساختاریافته شامل ارزیابی کلی کتاب، مزیت کتاب تازه تألیف بر کتب پیشین آموزش زبان، دیدگاه معلمان درخصوص تحقق اهداف کتاب، نقاط ضعف کتاب، پیش نهاد های معلمان برای چاپ های آتی طراحی شد و با بیست نفر از معلمان فوق انجام گرفت. نتایج نشان داد که معلمان رضایت نسبتاً بالایی از 1) مواد کمک درسی و کتاب راه نمای معلم، 2) موارد گرامری، موارد واژگانی، و انواع نقش های زبانی، 3) محتوا و مهارت های زبانی، 4) فعالیت ها و تمرین ها، 5) طرح و قالب، 6) روش تدریس دارند. درحالی که در بخش کیفی مطالعه، معلمان کتاب را تلاشی ناموفق در دست یابی به اهداف موردنظر ارزیابی کردند.

هدف از اجرای این پژوهش، ارزیابی و نقد کتاب های درسی تازه تألیف زبان انگلیسی پایه های هفتم، هشتم، نهم موسوم به پراسپکت (Prospect 1,2,3) و پایه دهم موسوم به ویژن1 (Vision1) مدرسه های ایران از منظر توانش ارتباطی بین فرهنگی و فرافرهنگی است. چهارچوب نظری این پژوهش که به روش کیفی است بر اساس مدل های توانش فرافرهنگی لیدیکوت(2000) و توانش ارتباطی بین فرهنگی بایرام(1997 و 2009) (Intercultural and Metacultural Communicative Competence) بود. برای اجرای پژوهش، نخست این مجموعه کتاب های درسی از منظر توانش ارتباطی بین فرهنگی و فرافرهنگی، بررسی کیفی و ذهنی شد. سپس با 22 معلم زبان انگلیسی دارای تجربه در تدریس این کتاب ها، مصاحبه ای نیمه ساختاریافته صورت گرفت. مصاحبه ها ضبط شده و سپس مورد تحلیل محتوا قرار گرفتند. یافته ها نشان دهنده آن بود که این کتاب ها، شامل برخی جنبه های فرهنگ بومی با تأکید بر دستور زبان و کارکردهای زبانی است ولی به توسعه توانش فرافرهنگی و بین فرهنگی توجه نشده است. همچنین، دو الگوی اصلی «گسستگی فرهنگ از زبان» و «ایرانیزه کردن گفتمان و محتوای کتاب» از داده های مصاحبه استخراج شد. نتیجه گیری می شود که علاوه بر توجه به فرهنگ بومی در نگارش مطالب این کتاب ها، وفاداری به «رویکرد ارتباطی فعال و خودباورانه» که شالوده این کتاب بومی بر آن است، ضرورت دارد.