محمدرضا صافی

صنعت پتروشیمی یکی از صنایع پیشرو در حوزه نفت و گاز کشور است که نقش به سزایی در تکمیل زنجیره های خلق ارزش در این حوزه دارد. امروزه با توجه به این که توسعه پایدار و به تبع آن انطباق پایداری در مدیریت زنجیره تامین به یک مطالبه اجتماعی تبدیل شده، توسعه صنعت پتروشیمی در کشور و رسوخ در بازارهای جهانی مستلزم انطباق رویکردهای توسعه پایدار در این صنعت است. هدف تحقیق حاضر شناسایی، ارزیابی و تحلیل توانمندسازهایی است که دستیابی به اهداف توسعه پایدار در زنجیره تامین پتروشیمی را تسهیل می کند. به منظور دستیابی به هدف تحقیق، ابتدا مبتنی بر روش فراترکیب مطالعات پیشین در حوزه مدیریت زنجیره تامین پایدار بررسی و عوامل و مولفه های اصلی توانمندساز مدیریت زنجیره تامین پایدار شناسایی شد. سپس با استفاده از روش تئوری گراف و رویکرد ماتریس (GTMA) توانمندسازهای مدیریت زنجیره تامین تحلیل و اولویت بندی شد. بر اساس نتایج تحقیق توانمندسازهای مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی به مولفه های مربوط به مدیریت شرکت ها، مدیریت زنجیره تامین، استمرار و تداوم زنجیره تامین، ویژگی های زنجیره تامین، شراکت در زنجیره تامین و کارکنان دسته بندی شد که مولفه های مربوط به استمرار و تداوم زنجیره تامین در اولویت های اول برنامه ریزی در صنعت پتروشیمی به منظور دستیابی به پایداری قرار گرفت.

هدف: هدف تحقیق حاضر، توسعه و بهبود نگاشت شناختی فازی لایه ای در ساختاردهی مسائل با ابعاد بالا و ارائه چارچوبی کمّی برای استفاده از این رویکرد در تحلیل مسائل آشفته و ساختار نیافته مدیریتی است. روش: در این تحقیق با ترکیب روش خوشه بندی «نقشه خودسازمان دهنده» و «تئوری گراف و رویکرد ماتریس» و استفاده از آن در روش نگاشت شناختی فازی لایه ای، تلاش شده محدودیت های این رویکرد در تحلیل مسائل بزرگ کاهش یابد. مبتنی بر روش ارائه شده در تحقیق حاضر، مسئله از طریق خوشه بندی مولفه ها و ایجاد ساختار لایه ای برای نگاشت شناختی مدل سازی می شود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف توسعه ای و کاربردی است و از حیث نحوه به دست آوردن داده ها، در زمره پژوهش های توصیفی محسوب می شود. یافته ها: مبتنی بر روش شناسی ارائه شده در تحقیق حاضر، مسائل دارای بیش از 12 مولفه، ابتدا در یک فرایند کاهش ابعاد از طریق خوشه بندی به تعداد کمتری دسته مولفه که زیرنگاشت نامیده می شود، مدلسازی می شود. سپس روابط بین مولفه ها در هر زیرنگاشت مورد تحلیل قرار گرفته و وزن اعتباری هر زیرنگاشت بر اساس روابط فی ما بین مولفه های همسایه، به دست می آید. این رویه تا لایه اول نگاشت ادامه پیدا می کند تا در نهایت، درجه فعالسازی هر یک از زیرنگاشت ها در تکرار n+1 به دست آید و رفتار هر یک از متغیرها در بلند مدت مشخص شود. در تحقیق حاضر، مسئله دستیابی به مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی، تحلیل شده است و بر اساس نتایج حاصل، «همکاری در زنجیره تامین»، «توسعه سازمانی» و «تعهدات مدیریت به توسعه پایدار» به ترتیب مؤثرترین عوامل در توانمندسازی مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی هستند. نتیجه گیری: مبتنی بر روش ارائه شده در تحقیق حاضر، مسئله از طریق خوشه بندی مولفه ها و ایجاد ساختار لایه ای برای نگاشت شناختی مدل سازی می شود. روش ارائه شده در تحقیق حاضر قابلیت مدل سازی مسائل با تعداد بالای متغیر مداخله گر را دارد.

نگاشت شناختی فازی به عنوان یکی از روش های توسعه یافته در چارچوب مدل سازی نرم، این قابلیت را دارد که ماهیت پیچیده و مبهم مسائل را در قالب روابط علّی ساختاردهی کند و تحلیل کمّی از مسئله برای تصمیم گیران ارائه دهد. هدف از این تحقیق، تحلیل مولفه های موثر در دستیابی به مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی با استفاده از روش نگاشت شناختی فازی است. تحقیق حاضر از لحاظ نوع و هدف، کاربردی و از جهت نحوه به دست آوردن داده ها، توصیفی است. جامعه آماری تحقیق، مدیران ارشد و میانی شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت های وابسته است. نمونه گیری مبتنی بر روش دلفی و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند صورت گرفته است. به منظور دستیابی به هدف تحقیق، مولفه های موثر در انطباق پایداری در زنجیره تامین با روش فراترکیب استخراج و با استفاده از روش شناسی نگاشت شناختی فازی، ساختار علّی توانمندسازهای مدیریت زنجیره تامین پایدار ایجاد شد. در نهایت هر یک از مولفه ها در چارچوب این ساختار مورد تحلیل قرار گرفت. بر این اساس، مولفه های اشتراک گذاری منابع، تعهد شرکا به پایداری، تعهد به توسعه پایدار و آگاهی اعضای زنجیره تامین به ترتیب بیشترین اثرگذاری را در انطباق پایداری در زنجیره تامین صنعت پتروشیمی دارند.